هیئت تحریریه
8 ژانویه 2022
تارنمای مون او آلاباما
برگردان و کوتاه‌سازی علی‌اصغر شهدی
[email protected]
این‌که دقیقاً چه نیروهایی پشت شورش در قزاقستان بوده‌اند، هنوز یک معماست. درحالی‌که تصور می‌شد که این عملیات از طرف سازمان سیا هدایت شده و یا حتی ممکن است ام ای سیکس (MI6) بریتانیا پشت این شورش قرار داشته است. همچنان احتمالات دیگری نیز وجود دارد. اقدامی که در چند روز گذشته مشاهده شد بوی انقلاب‌های رنگی را به مشام می‌رساند که معمولاً توسط ایالات‌متحده تحریک می‌شود. به نظر می‌رسید باندهایی که به نیروهای پلیس حمله کردند، ساختمان‌ها را به آتش کشیدند و به مکان‌هایی که اسلحه در آن نگهداری می‌شد یورش بردند، بسیار آموزش دیده باشند. آن‌ها در تشکیلات کار می‌کردند و آشکارا تحت فرمان کسی بودند. به نظر می‌رسید که برخی از آن‌ها آموزش تک تیراندازی دیده بودند، زیرا برخی از گلوله‌ها در فواصل طولانی‌تری به پلیس اصابت می‌کرد. سر سه تن از نیروهای کشته شده پلیس بریده شده بود که اشاره به حضور برخی از عناصر جهادی دارد. همچنین گفته می‌شود که برخی از آن‌ها خارجی بوده‌اند و تعداد کل نیروها تا 20000 نفر تخمین زده شده است. این به برخی گمانه‌زنی‌ها منجر شده است که این افراد از ترکیه آمده‌اند، جایی که رئیس‌جمهور اردوغان از جهادی‌های سوریه برای اهداف سیاست خارجی خود استفاده کرده است؛ اما پرسش این است که او به نفع چه کسی چنین کاری را در قزاقستان انجام می‌دهد؟
ترکیه البته یکی از اعضای ناتو است و درنهایت به خواست ناتو عمل خواهد کرد. اولتیماتوم روسیه برای «عقب نشستن ناتو از مرزهای روسیه ...» ممکن است دلیل کافی برای واشنگتن دی سی باشد تا در مرز جنوبی روسیه مشکل ایجاد کند. زمانی که ایالات‌متحده از افغانستان خارج شد، تلاش کرد تا پایگاه‌های جدیدی در آسیای مرکزی به دست آورد، اما هیچ‌یک از دولت‌های منطقه از خواست این کشور تبعیت نکردند. تغییر رژیم در قزاقستان ممکن است کسی را در رأس قرار دهد که با دادن یک پایگاه نظامی به ایالات‌متحده موافقت کند؛ اما آن شخص چه کسی می‌تواند باشد؟
رئیس‌جمهور قاسم جومرت توقایف در سال 2019 پس از خروج نورسلطان نظربایف، رهبر بلندمدت قزاقستان که تحت‌فشار افکار عمومی کنار رفت، روی کار آمد؛ اما نظربایف درواقع تا همین اواخر تحت کنترل بود. او عنوان «اولین رئیس‌جمهور» را به دست آورد و رئیس کمیته امنیت ملی (KNB) شد. پایتخت آستانه به‌افتخار او به نورسلطان تغییر نام یافت.
شخصی که امور روزمره کمیته امنیتی را اداره می‌کرد، کریم ماسیموف، یکی از دوستان ثابت نظربایف و دوست تجاری جو بایدن و پسرش هانتر بایدن بود. به نظر می‌رسید که نیروهای امنیتی تلاشی برای کنترل اولین شورش‌ها از خود نشان ندادند. گفته می‌شود که نیروهای محافظ فرودگاه آلماتی، بزرگ‌ترین شهر قزاقستان، اندکی قبل از تسلط یک باند متشکل از 50 شورشی فرودگاه را ترک کرده بودند.
رئیس‌جمهور قاسم جومرت توقایف اکنون سمت رهبری کمیته امنیت ملی را برعهده‌گرفته است. روز جمعه گزارش شد که نظربایف و خانواده‌اش قزاقستان را ترک کرده‌اند، اما منشی خصوصی وی اعلام کرد که نظربایف که از اواخر دسامبر در انظار عمومی دیده نشده است، هنوز در آستانه (نورسلطان) به سر می‌برد. کریم ماسیم اف نیز هم‌اکنون دستگیر و متهم به خیانت شده است. اتهام خیانت به این احتمال اشاره دارد که رئیس امنیت قزاقستان در تلاشی برای سرنگونی توقایف و به دست گرفتن قدرت دست داشته است.
به نظر می‌رسد این نظریه در 7 ژانویه زمانی که یک مفسر مشهور و یک مقام عالی‌رتبه سابق دولتی به تلویزیون دولتی رفت و اعلام کرد که اطلاعاتی دریافت کرده است که قزاقستان هدف «شورش مسلحانه» و «تلاش برای کودتا» قرار گرفته است، مورد تائید قرار گرفت. تنها پاسخی که منطقی به نظر می‌رسد این است که تلاش برای منحرف کردن توجه روسیه از تهدید در «جبهه غرب» با شکست روبرو شده است.