تفسیر روز
هیئت تحریریه
4 ژوئن 2021
تارنمای میدل ایست ای
برگردان علی‌اصغر شهدی
[email protected]
پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که با دو نامزد اصلاح‌طلب و پنج نامزد محافظه‌کار که برای شرکت در انتخابات از فیلتر شورای نگهبان عبور کرده‌اند، تندروها پیروز این میدان خواهند بود، اما آیا ممکن است نتیجه غیرمنتظره‌ای حاصل شود؟
هنگامی‌که شورای نگهبان در تاریخ 4 خرداد، فهرست نهایی نامزدهای تأییدشده برای شرکت در انتخابات ریاست جمهوری را که قرار است در 28 خرداد برگزار شود، اعلام کرد، با توجه به رد صلاحیت اصلاح‌طلبان و اعتدال‌گرایان برجسته برای تعدادی از ایرانیان این خبر شوک‌آور بود. درحالی‌که رد صلاحیت برخی - مانند رئیس‌جمهور پیشین محمود احمدی‌نژاد - تعجب چندانی نداشت، شخصیت‌های برجسته دیگری نیز ازجمله اسحاق جهانگیری معاون فعلی رئیس‌جمهور و علی لاریجانی، میانه‌رو که در حال حاضر به‌عنوان مشاور رهبر ایران فعالیت می‌کند، رد صلاحیت شدند. این موضوع باعث ناراحتی ایرانیانی شد که امیدوار بودند رأی خود را به این نامزدها بدهند؛ اما برخی دیگر، با اشاره به پیروزی غیرمنتظره حسن روحانی رئیس‌جمهور فعلی در سال 1392، امیدوارند كه اصلاح‌طلبان از فرصت استفاده كرده و پیروز میدان شوند.
تجدید ساختار
یک فعال سیاسی اصلاح‌طلب که خواست نامش فاش نشود، گفت: «واضح است که ما در حال ورود به دوره جدیدی در ایران هستیم که جمهوریت در کشور روبه افول است. ... رد صلاحیت لاریجانی بدان معناست كه 4 تا 8 سال آینده برای تندروها از اهمیت بالایی برخوردار است. در صورت پیروزی رئیسی، برنامه برخی نمایندگان تندرو برای احیای نقش نخست‌وزیری که در سال 1989 لغو شد، ممکن است احیا شود.»
شکاف داخلی محافظه‌کاران
درحالی‌که گمانه‌زنی‌ها در مورد اهداف بلندمدت محافظه‌کاران ایران وجود دارد، اما در عمل، نامزدهای تندرو با یکدیگر همخوانی ندارند، هرچند عده‌ای درصدد هموار ساختن راه برای پیروزی تندروها هستند. به نظر می‌رسد که رئیسی کاندیدای مطلوب طرفداران نظام است، اما ممکن است سایر نامزدهای محافظه‌کار در سایه نبود یک رقیب قوی اصلاح‌طلب او را شکست دهند.
به‌عنوان‌مثال، جلیلی که در انتخابات 1392 شرکت کرد، قصد خود را برای کناره‌گیری از رقابت اعلام نکرد. بیژن نوباوه وطن یکی از مشاوران وی در 9 خرداد به رسانه‌های محلی گفت که مذاکره‌کننده هسته‌ای سابق به نفع هیچ‌کس کنار نمی‌رود. برخی از اطرافیان و هواداران جلیلی حتی از خود رئیسی خواسته‌اند تا کنار رفته و راه را برای جلیلی، منتقد سرسخت توافق هسته‌ای 2015 باز کند.
همچنین رضایی هم تأکید کرده است که قصد دارد تا پایان رقابت کند. او در مقایسه با محافظه‌کاران تندرو نسبتاً معتدل است و پس از سه تلاش ناموفق قبلی برای ریاست جمهوری، سرانجام درصدد است تا به آخر در گردونه رقابت‌ها باقی بماند.
رضایی که به‌منظور جلب آرا ایرانیان اصلاح‌طلب، انعطاف‌پذیری در سیاست خارجی و سیاست‌های اقتصادی بین‌المللی نشان داده است، گفت که در صورت انتخاب، قانون مبارزه با پول‌شویی را تصویب می‌کند، همان‌طور که گروه ویژه اقدام مالی بین‌المللی (FATF) خواستار آن است که در حال حاضر ایران را در لیست سیاه قرار داده است.
یک منبع اصولگرا که خواست نامش فاش نشود، گفت: «به‌غیراز قاضی‌زاده هاشمی و زاكانی، حدس من این است كه احتمالاً رضایی و جلیلی برای کناره‌گیری از رقابت تحت‌فشار قرار گیرند. بااین‌حال من فکر می‌کنم آن‌ها ممکن است تسلیم نشوند، چراکه خود را برای ریاست جمهوری مناسب‌تر از رئیسی می‌دانند.»
بدون یک توافق داخلی، علی‌رغم احتمالاتی که همه به نفع آن‌هاست، یک پیروزی محافظه‌کارانه ممکن است آن‌طور که به نظر می‌رسد مطمئن به دست نیاید.
تزریق امید
بسیاری از رأی‌دهندگان متمایل به اصلاح‌طلبان ناامید از بهبود اوضاع، به سمت عدم مشارکت در انتخابات گرایش یافته‌اند. باوجود تائید صلاحیت همتی و مهرعلیزاده به‌عنوان تنها نامزدهای اصلاح‌طلب، پایگاه رأی‌دهندگان آن‌ها فرض می‌کند که مشارکت آن‌ها برای ایجاد رقابت در انتخابات است و این دو شانس کمی برای پیروزی دارند.
برخی از ناظران مشتاقانه به این نکته اشاره‌کرده‌اند که عدم مشارکت در انتخابات توسط اصلاح‌طلبان در سال 2005 (1384) منجر به پیروزی احمدی‌نژاد، تندرو مشهور شد. در همین حال، در انتخابات سال 2013(1392) به نظر می‌رسید که در ابتدا اوضاع به نفع محافظه‌کاران بود، وقتی اکبر هاشمی رفسنجانی که از حمایت کامل اصلاح‌طلبان و اعتدال‌گرایان برخوردار بود، از ادامه فعالیت منع شد؛ اما درنهایت اصلاح‌طلبان وزن خود را به پشت روحانی گذاشتند که در ابتدا درحالی‌که رأی روحانی تنها 3 درصد بود، ولی درنهایت با حمایت اصلاح‌طلبان این انتخابات را با پیروزی چشمگیر در همان دور اول به پایان رساند. به همین ترتیب، همتی، اقتصاددان اصلاح‌طلب که در چندین دولت معتدل سمت‌های ارشد داشته، ممکن است به‌عنوان بهترین شانس اصلاح‌طلبان برای پیروزی در انتخابات مطرح شود.
یک تحلیلگر اصلاح‌طلب که خواست نامش فاش نشود، به «میدل ایست ای» گفت: «همتی شروع به تزریق امید به پایگاه اصلاح‌طلبان می‌کند، اما هنوز بخش قابل‌توجهی از این پایگاه، نگران ناعادلانه بودن انتخابات است. همتی برای جلب‌توجه رسانه‌ها و رأی‌دهندگان، در کلاب هاوس حاضرشده و به نگرانی‌های مربوط به آزادی‌های اجتماعی پرداخته و از توافق هسته‌ای 2015 حمایت کرده است. سپیده شبستری، همسر همتی هم در تلویزیون دولتی به‌عنوان نماینده ویژه صحبت کرده است، در ظاهری که به‌عنوان «یک زن مدرن» موردستایش قرارگرفته است. اگر همتی تلاش کند موانع خود را از بین ببرد و از خطوط قرمز عبور کند، درحالی‌که جرئت ابراز مخالفت با تندروها را دارد، این زمینه را برای جلب رأی اصلاح‌طلبان هموار می‌کند. اگر وی چهره‌های محبوب اصلاح‌طلب را نیز منصوب کند، خواهد توانست حمایت برخی از رهبران معتدل و اصلاح‌طلب تأثیرگذار را به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم به دست آورد. همتی چند بار تأکید کرده است که برای محافظت از جمهور نامزد انتخابات شده است. اصلاح‌طلبان استدلال می‌کنند - اما با توجه به اینکه تندروها درگیر مشاجرات بین خود هستند، همتی می‌تواند اوضاع را به نفع خود تغییر دهد - به شرطی که او کارت‌های خود را درست بازی کند.»