دکتر رضا بیات، عضو پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری با اشاره به افزایش فشار بر منابع طبیعی کشور اظهار کرد: تازهترین برآورد رسمی نشان میدهد فرسایش سالانه خاک در ایران به ۱۶ تن در هکتار رسیده و متوسط شدت فرسایش در ۹ استان بالاتر از متوسط کشور است. براساس تحقیقات رقم فرسایش خاک در یک سال آبی در ایران بین ۶ تا ۲۴ تن در هکتار برآورد شده است. متوسط شدت فرسایش در استانهایی نظیر کهگیلویه و بویراحمد، گلستان، کردستان، کرمانشاه، خوزستان، بوشهر، چهارمحال و بختیاری، ایلام و لرستان بالاتر از متوسط کشور است. حوضههای هندیجان، کارون، حله، اترک، مرزی غرب، مند و کرخه در اولویت کنترل فرسایش آبی قرار دارند.
عوامل تخریب طبیعت
بیات گفت: عواملی مانند رشد جمعیت، توسعه عمرانی و تغییر اقلیم، تأثیرات نامطلوبی بر منابع خاک گذاشتهاند و از جمله عوامل اصلی تشدید فرسایش خاک در ایران محسوب میشوند. تشدید فرسایش خاک در ایران ترکیبی پیچیده از عوامل طبیعی و انسانی است؛ عواملی که در دهههای اخیر شدت یافته است. فعالیتهای انسانی و کشاورزی نامتناسب نقش تعیینکنندهتری نسبت به عوامل طبیعی دارند و فرسایش انسانزا ناشی از بهرهبرداری نادرست از زمین و اقدامات عمرانی کارشناسینشده از مهمترین عوامل تخریب خاک محسوب میشود. عواملی مانند تغییر کاربری، جنگلزدایی، چرای بیش از حد و خارج از وقت همچنین تخریب پوشش گیاهی از جمله قابل توجهترین موارد بهرهبرداری نادرست از زمین است. تغییرات آب و هوایی به عنوان یک عامل تشدید کننده طبیعی، این وضعیت را وخیمتر میکند.
خشکسالی
بیات اضافه کرد: تغییرات آب و هوایی، الگوی بارش و دما را در ایران تغییر داده و با بارشهای شدید و کوتاهمدت و در زمان نامناسب علاوه بر خسارت به محصولات، توان تخریب روانآب را افزایش داده است. خشکسالی طولانی و افزایش دما باعث کاهش رطوبت خاک و از بین رفتن پوشش گیاهی شده و در نتیجه، خاک را مستعد فرسایش و انتقال به پاییندست کرده است.
فرسایش
وی ضمن بررسی تأثیر کمبود آب و خشکسالی بر تشدید فرسایش خاک اظهار کرد: کاهش نزولات و افزایش دما باعث کمبود آب و خشکسالی شده است. از سویی دیگر همزمانی کمبود آب و خشکسالی با فرسایش خاک، چرخهای معیوب ایجاد کرده است؛ چرخهای که همزمان به دلیل دخالت بشر در قالب فعالیت عمرانی یا بهرهبرداری کشاورزی، تاثیر کمبود آب، خشکسالی و فرسایش خاک را تشدید کرده است. این عضو پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری اضافه کرد: خشکسالی باعث خشک شدن شدید لایههای سطحی خاک و از بین رفتن پوشش گیاهی میشود و آن را مستعد فرسایش میکند. بهطور خلاصه، این دو عامل بهصورت متقابل یکدیگر را تقویت میکنند. کمبود آب پوشش گیاهی را از بین میبرد و فرسایش بادی را افزایش میدهد و فرسایش خاک نیز با از بین بردن قابلیت نگهداری آب در خاک و پر کردن سدها، بحران آب را عمیقتر میکند.