علی ربیعی، مشاور و دستیار اجتماعی رئیسجمهور با تأکید بر اینکه اقتصاد دیجیتال فرصتی تاریخی برای بازتعریف عدالت اجتماعی است، گفت: ایران در شرایط فعلی بیش از هر زمان به پشتکار، خلاقیت و گفتوگوی سازنده درباره آینده نیاز دارد و اقتصاد دیجیتال میتواند موتور فقرزدایی و کاهش نابرابری باشد. ما امروز نیازمند پشتکار، خلاقیت و مدارا هستیم.»
پیامدهای اجتماعی اقتصاد دیجیتال
ربیعی ادامه داد: «قصد دارم ساختار اقتصاد دیجیتال ایران را از منظر پیامدهای اجتماعی و نسبت آن با نابرابری و عدالت بررسی کنم. اقتصاد دیجیتال در جهان و ایران در سالهای اخیر به سرعت رشد کرده است، اگر رشد تاریخی اقتصاد جهان را در بازههای ۲۴ ساعته تصور کنیم، در کشورهای توسعهیافته، اقتصاد دیجیتال هیمنهای بر سیاست، فرهنگ و امنیت پیدا کرده، در ایران نیز در ساختار قدرت و تغییرات نگرشی آینده تأثیر عمیقی خواهد گذاشت. یکی از نارساییهای سیاستگذاری ما بیتوجهی به آثار اجتماعی حوزههایی بوده که در بستر خود رشد کردهاند.»
نگاه امنیتی مانع رشد اقتصاد
وی با اشاره به اینکه تجربه زیسته او نشاندهنده نقش کلیدی سیاستگذاری اجتماعی در این حوزه است، افزود: «به اعتقاد من مهمترین مانع رشد اقتصاد دیجیتال در ایران، نگاه امنیتی و تهدیدانگارانه به این حوزه است؛ از مالکیت تا ارتباطات خارجی و بزرگشدن بخش خصوصی. اولین شرط رشد، عبور از نگاه امنیتی به نگاه ظرفیتمحور است.»
کاهش نابرابری
ربیعی گفت: «در کشورهای مشابه ما دو نوع نابرابری وجود دارد: نابرابری داخلی و نابرابری با جهان. اقتصاد دیجیتال میتواند هر دو را کاهش یا افزایش دهد. اگر زیربناها اصلاح شود، این حوزه میتواند به کاهش نابرابری کمک کند. ساختارها باید دارای DNA اجتماعی باشند تا عدالت و شفافیت را تعمیق کنند.»
اقتصاد دیجیتال؛ ابزار فقرزدایی
ربیعی با بیان اینکه در دهه اخیر اشتغال و شمول مالی پیوند عمیقی با فقرزدایی پیدا کرده، گفت: «کسبوکارهای دیجیتال خرد با کمترین سرمایه و بیشترین مقیاسپذیری توان ایجاد درآمد برای زنان، جوانان، روستاییان و شاغلان غیررسمی را دارند. همین ظرفیتها باعث شده اقتصاد دیجیتال یکی از مؤثرترین ابزارهای فقرزدایی پایدار باشد. هرچند فیلترینگ و تحلیلهای امنیتی نادرست آسیبهایی ایجاد کرد. امروز تولیدات زنان روستایی بلوچ به کمک پلتفرمهای دیجیتال در فرانسه و کشورهای دیگر فروخته میشود.»
چالشها
ربیعی افزود: «در نبود سیاستگذاری هوشمند، شکاف مهارتی، کمبود آموزش دیجیتال، اینترنت ناپایدار، بیمه ناکافی و نبود حمایت اجتماعی مانع رشد مشاغل دیجیتال خرد میشود. نیروی کار جدید ایران به دنبال مشاغل مستقل، منعطف و منزلتمحور است. مشاغل دیجیتال دقیقاً به نیازهای ذهنی و ارزشی نسل جدید پاسخ میدهند و رضایتی ایجاد میکنند که در صنایع کلاسیک وجود ندارد.»
تجربه کشورهای موفق
اقتصاد دیجیتال میتواند هزینه فقرزدایی را کاهش دهد و سیاست فقرزدایی هوشمند را معنادار کند. نمونههای جهانی هند، اندونزی، فیلیپین، کنیا، کره جنوبی موفق بوده است.
او با اشاره به تجربیات موفق بینالمللی گفت:
* «هند با هویت دیجیتال و زیرساخت پرداخت مشترک، میلیونها کسبوکار زنانه ایجاد کرده.»
* «اندونزی و فیلیپین بیش از ۶ میلیون کسبوکار خرد را دیجیتال کردهاند.»
* «کنیا با پرداخت موبایلی، فقدان بانک را جبران کرده است.
* «کره برنامه ملی توانمندسازی دیجیتال زنان را اجرا کرده است.»
فرصت تاریخی برای فقرزدایی در عصر تحریم و رکود
ربیعی گفت: «در شرایط تحریم و رکود، مدلهای کمهزینه کسبوکارهای دیجیتال خرد میتوانند موتور فقرزدایی باشند و زنان سرپرست خانوار، جوانان و مناطق محروم را به درآمد پایدار برسانند.»
اقتصاد دیجیتال، فرصت عدالت
او تأکید کرد: «اقتصاد دیجیتال فقط یک فناوری نیست؛ فرصتی تاریخی برای بازتعریف عدالت اقتصادی و اجتماعی است. اگر از مراحل اولیه عبور کنیم و DNA اجتماعی را وارد این حوزه کنیم، میتواند به ابزار عدالتگستر تبدیل شود.