سفر احمد الشرع به واشنگتن و دیدار او با دونالد ترامپ، نقطه عطفی در روابط میان سوریه و امریکا پس از حدود هشت دهه قطع ارتباط و تحریمهای گسترده محسوب میشود. این سفر نخستین حضور رسمی یک رئیس حکومت سوریه در کاخ سفید از زمان استقلال این کشور در سال ۱۹۴۶ است و نشاندهنده تغییر قابل توجهی در سیاست خارجی آمریکا نسبت به دمشق و بازتعریف نقش سوریه در معادلات منطقهای است.
دیدار الشرع با ترامپ بدون حضور رسانهها و از در فرعی کاخ سفید انجام شد، اقدامی که نشاندهنده رویکرد حسابشده و متمرکز بر نتیجه آمریکا است و بیانگر آن است که واشنگتن هنوز با احتیاط نسبت به دولت جدید سوریه عمل میکند، اما در عین حال تلاش دارد از فرصت ایجاد شده برای تثبیت ثبات در منطقه و جذب سرمایهگذاری اقتصادی بهرهبرداری کند.
لغو تحریمهای اقتصادی
یکی از مهمترین محورهای مذاکرات، وضعیت تحریمهای اقتصادی بود. تحریمهای ایالات متحده، از جمله تحریمهای موسوم به «قانون سزار»، که در دوران حکومت بشار اسد علیه دمشق اعمال شده بودند، یکی از عوامل اصلی تضعیف بنیانهای اقتصادی سوریه و مانع بازسازی آن پس از جنگ داخلی بودند.
پس از سقوط نظام اسد و روی کار آمدن دولت موقت به رهبری الشرع، آمریکا اقدام به تعلیق تحریمها کرده است و در مسیر لغو محدود آنها قرار دارد، به جز موارد مرتبط با معاملات با روسیه و ایران. لغو دائمی تحریمها نیازمند تصویب کنگره است و دو طرح متفاوت برای آن مطرح است؛ طرحی از سوی دموکراتها برای لغو بیقید و شرط و طرح دیگری از سوی جمهوریخواهان برای لغو مشروط و بازبینی دورهای. کارشناسان هشدار دادهاند که لغو مشروط میتواند به ایجاد عدم اطمینان اقتصادی منجر شود و سرمایهگذاری خارجی را محدود کند، زیرا شرکتها همواره نگران بازگشت احتمالی تحریمها خواهند بود. با این حال، بازگشایی نسبی اقتصاد سوریه زمینه را برای جذب سرمایهگذاری خارجی و بازسازی کشور فراهم میکند و به تثبیت جایگاه الشرع در داخل کشور کمک میکند.
الشرع بر این باور است که موفقیت اقتصادی پیششرط تثبیت قدرت سیاسی و مشروعیت بینالمللی است و نقش واشنگتن در این فرآیند محوری است. سرمایهگذاری خارجی و گشایش سیاسی میتواند موجب بازگشت سوریه به اقتصاد جهانی و تقویت جایگاه آن در سطح منطقهای و بینالمللی شود.
پیامدهای امنیتی و منطقهای
دیدار واشنگتن و دمشق نه تنها دارای ابعاد اقتصادی، بلکه پیامدهای امنیتی و منطقهای گستردهای دارد. الشرع اعلام کرد که دولت جدید سوریه بهطور مستقیم با اسرائیل مذاکره نخواهد کرد و آمریکا ممکن است نقش واسطه را در این فرآیند ایفا کند. هدف از این دیدار، بازتعریف روابط سوریه با همسایگان و فعالسازی توافقنامه ترک مخاصمه میان دمشق و تلآویو است که از سال ۱۹۷۳ بهصورت محدود برقرار بوده است.
واشنگتن تلاش دارد با ایجاد کانالهای دیپلماتیک و امنیتی میان سوریه و اسرائیل، از تشدید تنشها در منطقه جلوگیری کند و در عین حال، نقش خود را بهعنوان میانجی تثبیتکننده در معادلات خاورمیانه تقویت نماید. این روند همچنین باعث کاهش نفوذ نیروهای دموکراتیک سوریه (قسد) در همکاریهای نظامی با آمریکا خواهد شد و جایگاه الشرع را در روابط راهبردی با واشنگتن ارتقا میبخشد.
فرصتهای مشروعیتبخشی به دولت موقت سوریه
سفر الشرع به واشنگتن همچنین فرصتهای مشروعیتبخشی به دولت موقت سوریه در سطح بینالمللی را فراهم میکند. پیش از این، دولت الشرع در محیط بینالمللی بهعنوان حکومتی موقت و انتقالی شناخته میشد که مسئولیت اجرای قطعنامه ۲۲۵۴ سازمان ملل برای گذار سیاسی و برگزاری انتخابات را بر عهده دارد. اما با دیدار با ترامپ و ایجاد رابطه مستقیم با کاخ سفید، جایگاه او به عنوان رهبر بلامنازع دولت سوریه تثبیت میشود و فشارهای بینالمللی برای اجرای کامل قطعنامه کاهش مییابد. این اقدام همچنین نشاندهنده تلاش الشرع برای محدود کردن نفوذ سایر بازیگران داخلی و خارجی در معادلات قدرت دمشق و ایجاد تمرکز کامل بر دولت مرکزی است.
دیدار با ترامپ همچنین حامل پیامهای راهبردی برای بازیگران منطقهای بود. اسرائیل که همواره نسبت به تقویت دمشق حساس بوده، شاهد آن است که واشنگتن در حال بازتعریف روابط خود با سوریه است و هرگونه اقدام اسرائیل برای محدود کردن توان و ثبات دولت جدید سوریه ممکن است با فشار آمریکا مواجه شود. از سوی دیگر، قسد نیز در چارچوب این تغییر سیاستها، باید آمادگی داشته باشد تا به تدریج در ساختار دولت ملی ادغام شود، فرآیندی که در بلندمدت موجب کاهش اختلافات و یکپارچهسازی نیروهای نظامی و امنیتی در سوریه خواهد شد.
آغاز فصل جدید در روابط
سوریه و آمریکا
سفر تاریخی احمد الشرع به واشنگتن و دیدار با دونالد ترامپ، نقطه آغاز فصل جدید در روابط سوریه و آمریکا است. این رویداد، علاوه بر بازگشت سوریه به جامعه بینالملل، زمینه بازسازی اقتصادی، تثبیت قدرت داخلی و ایجاد فرصتهای دیپلماتیک برای حل اختلافات منطقهای را فراهم میکند.
آمریکا با حفظ کنترل بر فرآیند بازگشت سوریه، تلاش دارد ثبات منطقهای را تضمین کرده و نفوذ خود را در تحولات سوریه افزایش دهد، در حالی که الشرع با تثبیت جایگاه سیاسی و اقتصادی خود، مسیر تبدیل شدن به رهبر بلامنازع کشور را هموار میکند. این تعامل نشاندهنده همگرایی منافع واشنگتن و دمشق در مرحله جدیدی از تاریخ خاورمیانه و آغاز یک دوره تازه در سیاستهای منطقهای و بینالمللی است.