آمار «اقدام به خودکشی» در زنان 3 برابر مردان
معاون سلامت اجتماعی سازمان بهزیستی کشور ضمن اشاره به وضعیت روند خودکشی در ایران، گفت: مطالعات مختلف در جهان نشان می‌دهد که زنان سه برابر بیشتر از مردان اقدام به خودکشی می‌کنند، اما نرخ مرگ‌ومیر ناشی از خودکشی در مردان سه برابر بالاتر است. این تفاوت عمدتاً به دلیل روش‌های انتخاب‌شده برای خودکشی است، به‌طوری‌که مردان معمولاً روش‌های خشن‌تری را برمی‌گزینند تا منجر به مرگ قطعی شود.
سید حسن موسوی ملک با اشاره به روند افزایشی خودکشی در ایران، گفت: موضوع خودکشی به‌عنوان یکی از آسیب‌های اجتماعی در دهه اخیر را ، دیگر نمی‌توان نادیده گرفت . اگرچه نرخ رسمی خودکشی در ایران نسبت به میانگین جهانی پایین‌تر است، اما آمارهای موجود به‌ویژه در سال‌های قبل که توسط پزشکی قانونی ارائه می‌شد حاکی از افزایش نرخ خودکشی در کشور دارد که همین موضوع موجب ضرورت مداخلات جدی و برنامه‌ریزی هدفمند شده است.
عوامل مؤثر در بروز خودکشی
وی درباره دلایل مختلف خودکشی گفت: خودکشی پدیده‌ای پیچیده و چندعاملی است. به‌طورقطع، اختلالات روان‌شناختی مانند افسردگی، اضطراب و اعتیاد نقش مهمی در این زمینه ایفا می‌کنند، اما نمی‌توان این مسئله را صرفاً به عوامل زیستی یا روان‌پزشکی محدود کرد. مسائل اقتصادی، اشاره‌ای اجتماعی، احساس ناکارآمدی، شکست‌های مکرر در حوزه‌های شغلی و فردی، فقدان مهارت‌های مقابله با بحران و حتی شرایط محیطی و خانوادگی همه در بروز افکار و اقدام به خودکشی دخیل هستند.
موسوی ملک تأکید کرد: در برخی موارد، افرادی که اقدام به خودکشی می‌کنند، هیچ‌گونه تشخیص رسمی اختلال روانی نداشته‌اند؛ بنابراین نمی‌توان گفت هر فردی که خودکشی می‌کند، بیمار روانی است یا الزاماً اختلال روانی دارد. این موضوع نشان می‌دهد که خودکشی یک مشکل صرفاً فردی نیست، بلکه باید در چارچوب یک نگاه سامانمند، فرهنگی و اجتماعی موردبررسی قرار گیرد.
شناسایی افراد در معرض خطر
این مددکار اجتماعی درباره روش‌های شناسایی افراد دارای افکار خودکشی توضیح داد: شناسایی افراد در معرض خطر یکی از مهم‌ترین مراحل پیشگیری است. علائم هشداردهنده متنوعی وجود دارد که می‌تواند به مددکاران اجتماعی، روانشناسان و حتی اعضای خانواده کمک کند تا فردی که درخطر است را بشناسند که این علائم شامل سابقه اقدام به خودکشی یا افکار مکرر در این زمینه، ابراز ناامیدی عمیق، احساس بی‌ارزشی و ناکارآمدی، تغییرات ناگهانی در خلق و رفتار، گوشه‌گیری اجتماعی و کاهش تعاملات خانوادگی و دوستانه، بروز اختلالات خواب و تغییر در عادات تغذیه، بیان جملات یا نوشتن مطالبی که نشانه تمایل به پایان دادن به زندگی دارند، همچنین قرار گرفتن در محیط‌های خانوادگی یا اجتماعی پرتنش و نابسامان هم در برنامه‌ریزی برای اقدام به خودکشی مؤثر است.
تفاوت‌های جنسیتی و منطقه‌ای
وی درباره تفاوت‌های جنسیتی در آمار خودکشی گفت: آمارها نشان می‌دهد که زنان سه برابر بیشتر از مردان اقدام به خودکشی می‌کنند، اما نرخ مرگ‌ومیر ناشی از خودکشی در مردان سه برابر بالاتر است. این تفاوت عمدتاً به دلیل روش‌های انتخاب‌شده برای خودکشی است، به‌طوری‌که مردان معمولاً روش‌های خشنی را برمی‌گزینند که منجر به مرگ قطعی می‌شود. موسوی ملک همچنین به تفاوت‌های منطقه‌ای اشاره کرد و گفت: اشاره‌ای فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی در مناطق مختلف کشور، به‌ویژه در شمال غرب و برخی استان‌ها تأثیر مستقیم بر نرخ خودکشی دارد. برای مثال، در برخی مناطق به دلیل تابوهای اجتماعی، نرخ طلاق پایین است اما نرخ خودکشی بالاست که نشان‌دهنده فشارهای فرهنگی و روانی ویژه است.
پیشگیری
معاون سلامت اجتماعی سازمان بهزیستی درباره پیامدهای اجتماعی و فردی خودکشی نیز اظهار کرد: خودکشی پیامدهای گسترده‌ای دارد؛ از دست رفتن سرمایه انسانی، ایجاد ناامنی روانی و اجتماعی، افزایش هزینه‌های درمانی و حمایتی تا عادی‌سازی این رفتار در جوامع آسیب‌پذیر. به همین دلیل هم پیشگیری از خودکشی باید بخشی از یک رویکرد جامع سلامت روان و اجتماعی باشد. برنامه‌های ارتقای سلامت روان، افزایش نشاط اجتماعی، آموزش مهارت‌های مقابله‌ای و ایجاد بسترهای حمایتی و امن برای افراد در معرض خطر ازجمله اقدامات ضروری است.
اقدامات سازمان بهزیستی و راهکارهای پیشنهادی
موسوی چلک با اشاره به فعالیت‌های اورژانس اجتماعی سازمان بهزیستی گفت: اورژانس اجتماعی با رویکرد غیر قضایی فعالیت می‌کند و تمرکز آن بر بازپیوند خانواده و حمایت روانی است. افراد در معرض خطر می‌توانند به‌صورت خود معرف با این مرکز تماس بگیرند که این نشان از اعتمادسازی بالای این نهاد است. وی درباره خدمات حمایتی افزود:اگر فردی در محیط ناامن باشد، سازمان بهزیستی قادر است او را متناسب با شرایطی که دارد در مراکز حمایتی نگهداری تحت مراقبت قرار دهد. همچنین، مداخلات پس از اقدام به خودکشی و پیگیری‌های مستمر برای جلوگیری از تکرار این رفتار، در دستور کار قرار دارد.