پوکی استخوان چیست؟
«اُستئوپروز» یا پوکی استخوان به معنای کم شدن تراکم استخوان است. در واقع استخوان یک بافت زنده است که از یک بافت هم بند و املاح معدنی از جمله کلسیم و فسفر تشکیل شده است. به طور معمول در یک فرد سالم، مدام استخوان در حال جذب و ساخت است. اما پس از سن ۳۰ سالگی این تعادل مقداری به هم می‌خورد و میزان جذب استخوان از ساخت آن بیشتر می‌شود و در نتیجه فرد به مرور وارد فرآیند پوکی استخوان می‌شود.
پوکی استخوان یک بیماری خاموش
در پوکی استخوان بافت استخوان حالت متخلل پیدا کرده و تراکم استخوان کم می شود. متاسفانه پوکی استخوان یک بیماری خاموش است و علائم خاصی ندارد. اکثر موارد زمانی تشخیص داده می‌شود که فرد دچار شکستگی استخوان شده است. البته علائم ساده‌ای چون دردهای خفیف و دردهای مزمن هم در پوکی استخوان وجود دارد. تشخیص قطعی پوکی استخوان، مستلزم تست تراکم استخوان یا همان «دانسیتومتری» است.
پوکی استخوان در زنان 2 برابر مردان
هر چه سن بالا می‌رود احتمال پوکی استخوان بیشتر می‌شود. بالاترین تراکم استخوان بین سن ۲۰ تا ۳۰ سالگی است. بعد از ۳۰ سالگی به تدریج از میزان تراکم استخوان کاسته می‌شود. پس از ۵۰ سالگی این روند تشدید می‌شود، طوری که می‌شود گفت نیمی از افراد بالای ۵۰ سال درجاتی از کاهش تراکم استخوان را دارند. این آمار در زنان دو برابر مردان است و زنان بعد از یائستگی، بیشتر در معرض پوکی استخوان هستند.
ضرورت مصرف لبنیات
بخشی از ابتلا به تراکم استخوان مربوط به ژنتیک است اما قسمت دیگری از آن با فعالیت بدنی و تغذیه مرتبط است. یکی از مهم‌ترین منابع تامین کلسیم بدن، لبنیات است. هم کلسیم برای حفظ سلامت استخوان‌ها لازم است هم ویتامین دی. این دو ماده غذایی دو عنصر مهم و ضروری برای پیشگیری از پوکی استخوان است. شیرهای خوراکی که روی آن نوشته شده که با ویتامین دی غنی شده است خوب است و میزان کلسیم آنها تقریبا دو برابر شیر معمولی است و ویتامین دی هم دارد و می تواند برای سلامت استخوان ها مفید باشد. لبنیات از جمله شیر، پنیر، ماست، خامه و کشک بهترین منابع تامین املاح مورد نیاز بدن مانند کلسیم، فسفر و منیزیوم برای بدن است. پودر سنجد نیز حاوی املاحی مانند کلسیم و فسفر است اما سنجد اصلا نمی‌تواند جای لبنیات را بگیرد.
ورزش
میزان تراکم استخوان با افتادن وزن روی استخوان و میزان تحرک، ارتباط مستقیم دارد. یعنی هر چقدر وزن روی استخوان وارد شود بافت استخوان متراکم و محکم‌تر می‌شود. بنابراین کسانی که فعالیت بدنی کمی دارند یا به دلایلی مانند یک بیماری طولانی مجبورند مدتی طولانی بستری باشند و تحرک نداشته باشند به شدت در معرض پوکی استخوان قرار دارند. کسانی که پس از ۲۰ سالگی فعالیت بدنی مناسب و تغذیه خوب دارند در سنین بالا کمتر دچار پوکی استخوان می‌شوند. مصرف دخانیات و الکل می‌تواند در کاهش تراکم استخوان موثر باشد. تحقیقات نشان داده که مصرف سیگار می‌تواند سرعت استخوان سازی را کاهش دهد و مصرف الکل و مواد مخدر نیز می‌تواند استخوان‌ها را ضعیف می‌کند. همچنین تحقیقات نشان می‌دهد افراد چاق بیشتر در معرض ابتلا به بیماری‌هایی مانند مشکلات مفصلی و قلبی و دیابت قرار دارند و مصرف داروهای مرتبط با این بیماری‌ها می‌تواند بر تراکم استخوان اثر منفی بگذارد. همچنین کسانی که لاغری بیش از حد دارند به دلیل این که وزن و فشار کمی روی استخوان‌هایشان می‌افتد استخوان‌هایشان تراکم لازم را پیدا نمی‌کنند. برای همین استخوان‌هایشان مقداری ضعیف‌تر است لذا شکستگی استخوان هم در آنها بیشتر است. به افراد چاق نیز توصیه می‌شود که وزن خود را به صورت تدریجی کاهش دهند.
جذب ویتامین دی
ویتامین دی یک ویتامین محلول در چربی است که به تنظیم کلسیم و فسفر که دو عنصر مهم در حفظ تراکم استخوان است کمک می‌کند و لذا کمبود ویتامین دی می‌تواند سلامت استخوان ها را به خطر اندازد. به همین جهت افرادی که دارای کمبود ویتامین دی هستند باید با تجویز پزشک مکمل‌های ویتامین دی مصرف کنند. مقدار طبیعی ویتامین دی در خون بین ۳۰ تا ۱۰۰ نانوگرم است و کسانی که به هر دلیلی ویتامین دی بدنشان کمتر از این مقدار است حتما باید از قرص‌های ویتامین دی استفاده کنند. قرار گرفتن در معرض نور خورشید ۳ بار در هفته و هر بار ۱۰ دقیقه برای ساخت ویتامین دی کافی است . داروهایی مثل انوع کورتون‌ها در صورت مصرف طولانی مدت (بیش از سه ماه). کورتون استخوان‌ها را در معرض پوکی قرار می‌دهد. مصرف طولانی داروهایی مثل هپارین، داروهای ضد افسردگی و تشنج، داروهای هورمونی و داروهای ضد سرطان می‌تواند سبب کاهش تراکم استخوان شود. برگرفته از ایرنا