به نظر شما کدام کشورها در منطقه خاورمیانه نظام خوب انتخاباتی دارند؟ایا این نظام انتخاباتی باعث رشد و توسعه شده است یا خیر؟
معروف است که می گویند هند به خاطر جمعیت و تکثر عقاید مذهبی بزرگترین دموکراسی جهان است. با توجه به اینکه پیش از این پاکستان هم جزیی از هندوستان بوده و رسوب فرهنگی انگلستان در این کشورها وجود داشته بنابراین بخشی از آن فرهنگ به پاکستان منتقل شده است. این کشور اگر چه با وجود 40 میلیون جمعیت یک کشور فقیر محسوب می‌شود اما دچار دیکتاتوری نشده است.زیرا هنوز آثاری از دموکراسی در این کشور به چشم می‌خورد.
عمراخان به دلیل اینکه با آمریکا در برخی موارد زاویه داشت زمینه برکناری آن را فراهم کردند اما جالب این است که به اعضای حزب او اجازه فعالیت دادند و این اعضا در قالب نامزدهای مستقل توانستند 93 کرسی را در انتخابات کسب کنند.
کسب اکثریت کرسی‌ها توسط نامزدهای نزدیک به عمران خان برای نواز شریف (حزب مسلم لیگ) دردسر شده است زیرا شریف دیگر نمی‌تواند به تنهایی تشکیل دولت دهد. حتی اگر بخواهد با حزب مردم ائتلاف کند بازهم نمی‌تواند اکثریت آرا را بدست آورد. البته عمران خان اعلام کرده که من نخست وزیر را انتخاب می‌کنم اما برای این کار حدود 35 کرسی یا رأی کم دارد که اگر نتواند آن را ایجاد کند با مشکل رو به رو خواهد شد.
آنچیزی که اهمیت دارد این است که به رغم فقری که در پاکستان وجود دارد اما رسوب دموکراسی در این کشور جاری است. ترکیب نظام سیاسی پاکستان شباهت زیادی به نظام سیاسی هندوستان دارد، در این مدل حکمرانی حکومت‌های ایالتی و ولایتی وجود دارد این مدل قابل قیاس با آذربایجان و یا حتی ترکیه که مدعی اروپایی بودن است، نیست.
بنده از انتخاباتی که در پاکستان برگزار شد لذت بردم و از اینکه یک نامزد زندانی توانست اکثریت آرا را بدست آورد برایم جالب بود.
به نظر شما چرا این نوع نظام انتخاباتی در آذربایجان شکل نمی‌گیرد؟
جمهوری آذربایجان یک کشور جدید است و میراث خوار روسیه محسوب می‌شود. در حقیقت استبدادی که در روسیه وجود دارد در آذربایجان رسوب کرده و باعث بسط دیکتاتوری در این کشور شده است. این موضوع در ارمنستان هم وجود دارد اما در ارمنستان شرایط دموکراسی بهتر است.
در کشورهای اسلامی به طور کلی موضوع دموکراسی مانند آنچیزی که در هند وجود دارد مشاهده نمی‌شود. بنده فکر می‌کنم پاکستان تنها کشور مسلمان با تعصبات مذهبی فراوان است که توانسته اصول دموکراسی را در حکمرانی پیاده سازی بکند.
به نظر شما چرا انتخابات آزاد و حزبی در عراق همیشه محل مناقشه بوده است؟
عراق دچار یک مشکل بزرگ و جامعه شناختی است. در این کشور تنوع جمعیتی، قومی و مذهبی بالا است. بنابراین در عراق بعید است تا سال‌ها یک انتخابات دموکراتیک و سالم برگزارش شود که نتیجه آن توسط همه گروه‌ها به رسمیت شناخته شود.زیرا پراکندگی جمعیت در این کشور بالاست.
عربستان و کشورهای عربی اهمیت دموکراسی را نیاموخته اند. این کشورها از بادیه نشینی تبدیل به یک کشور شدند که همچنان همان نگاه قومی و قبیله‌ای دارند. این نگاه اجازه نمی‌دهد یک نظم دموکراسی درکشورهای عربی-اسلامی شکل بگیرد.
پیشروترین کشور دموکراسی خواه اعراب، کویت است. حاکمان این کشور تلاش می‌کنند به دموکراسی پایبند باشند اما با نقطه مطلوب فاصله دارد.
بنابراین در کشورهای عربی سوابق تاریخی، ساختار حکمرانی، مسائل اجتماعی و سنت‌ها هنوز اجازه نداده که در جامعه یک نظام دموکراسی پیاده سازی شود.