علی بیگدلی- تحلیلگر امور بینالملل
به عقیده نویسنده در هفتاد سال گذشته در میان کشورهای عرب خاورمیانه رهبری به هوشمندی محمد بن سلمان وجود نداشته است.
نگارنده یک سوم این مدت یعنی 70 سال روزنامهنگار بود و بهطور فعال مسائل منطقه را رصد میکرد. در باقی این دوره نیز در موقعیت یک پژوهشگر و تحلیلگر به بررسی مسائل روز منطقه مشغول بود، از اینرو با اطمینان میگویم که بن سلمان پدیده نو در میان حاکمان عرب است.
او به تکثر و تنوع در سیاست خارجی معتقد است، شیوهای که در میان حاکمان جهان عرب معمول نیست. ولیعهد جوان عربستان خوب بازی میکند تاجایی که وابستگی مطلق عربستان به غرب در مدت کمی جای خود را به سیستمی چندقطبی در روابط داده است.
محمد بن سلمان بهترین شکارچی فرصتها است و در مناسبترین زمان ممکن با کشورهای موردنظرش ارتباط برقرار کرده است. استراتژی برقراری یا گسترش روابط عربستان با چین، روسیه، ژاپن، ترکیه، ایران یا کشورهای غربی اجرا شد تا عربستان موفق به کسب بیشترین امتیاز شود. امروز دیپلماسی خارجی عربستان سعودی از هوشمندی و مهارتی بهره میبرد که در منطقه کمسابقه است. ولیعهد جوان عربستان قدرتمندانه و خردمندانه به دنبال ساختن و پرداختن سیاست خارجی جدید و نوسازی عربستان است. او به دنبال رویای قدرت اول خاورمیانه شدن است.
محمد بن سلمان روابط خارجی کشورهای عربی را با دنیا تغییر میدهد. او اعلام کرده که در آینده نزدیک اتحادیه عرب را به مجمعی شبیه به اتحادیه اروپا تبدیل میکند. میتوان پیشبینی کرد که بن سلمان چنین کاری را خواهد کرد. همچنین بن سلمان گفته که مثل اتحادیه اروپا واحد پولی برای اتحادیه عرب تعیین خواهد کرد تا وابستگی به دلار کاهش پیدا کند.
نشست جده بهمنظور بررسی راهکارهای پایان دادن به جنگ اوکراین نیز در راستای سیاست خارجی جدید عربستان تعریف میشود. مهم نیست این نشست به نتیجه برسد یا نه! پایان یافتن جنگ اوکراین برای بن سلمان اهمیتی ندارد. بلکه ازنظر او نمایش نقش عربستان سعودی بهعنوان یک میانجی در اولویت است. محمد بن سلمان میخواهد به دنیا نشان دهد که عربستان سعودی قدرت اول منطقه است. وقتی عربستان این حق را به خود داده است که بهعنوان یک میانجی نقشی بازی کند و از دولتمردان 40 کشور دنیا دعوت کند که در نشست جده شرکت داشته باشند، فراهم کردن چنین وضعیتی امتیاز برای عربستان خلق میکند.
صلح بین روسیه و اوکراین وزنه سنگینی است که احتمال بلند کردنش برای عربستان منتفی است. مسائل و خصومتی که بین روسیه و اوکراین وجود دارد با این نشست بهجایی نمیرسد ولی محمد بن سلمان برنده این اجلاس از پیش باخته است. برگزار کردن چنین نشستهایی وجاهت ولیعهد جوان را در داخل و خارج بالا میبرد. عربستان درصدد کسب موقعیتی ممتاز در منطقه است. حرکتهای سیاسی عربستان را باید در این راستا تحلیل کرد.
نباید انتظار داشت که از درون نشست جده معجزهای بیرون بیاید. اختلاف مسکو و کیاف به این سادگی قابلحل نیست. بن سلمان این صحنه را چیده و با زیرکی میهمانان این اجلاس را انتخاب کرده تا وزن خود در رهبری آینده عربستان سعودی را بالا ببرد. از این منظر اجلاس جده نمایش قدرت در سطحی بالا است. گردآوردن دولتمردان 40 کشور برای محقق کردن یک هدف تبلیغاتی کار آسانی نیست. بین این کشورها موافقان و مخالفانی وجود دارد. این در حالی است که عربستان امروز با روسیه روابط دارد، با چین در دادوستد است و روابط با اروپا و آمریکا نیز دارد. بن سلمان در مدت کوتاهی روابط کشورش با برزیل، اسپانیا و کره جنوبی را بهطور جهشی گسترش داد. سهم روابط اقتصادی عربستان و بسیاری از کشورهای بزرگ، قدرتمند و مطرح دنیا بهطور تصاعدی بالا رفته است. بهطوریکه نگارنده تأکید دارد، تاریخ خاورمیانه چنین سیاست خارجی متوازنی را به خود ندیده است. با توجه به اینکه محمد بن سلمان هنوز مخالفینی در داخل کشورش دارد و بر هم زدن روند جانشینی در آل سعود همچنان مورد اعتراض برخی از چهرههای پرنفوذ این کشور است؛ پس او به دنبال چیدن صحنههایی است که هر دو هدف او یعنی کسب وجاهت در داخل و نمایش قدرت در خارج را تأمین کنند. کارهای پر سروصدایی مثل اجلاس جده باهدف بررسی راهکارهای رسیدن به صلح در اوکراین، بن سلمان را به خواستهاش میرساند.