مدیرکل امور بیابان سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور گفت: در کشور خشک و کم آبی مثل ایران، اصلاح شیوه مدیریت منابع آب، اولویت نخست در میان اقدامات لازم برای مقابله با بیابانزایی است.
وحید جعفریان در گفتوگو با ایلنا به مناسبت ۲۷ خردادماه «روز جهانی مقابله با بیابانزایی» درباره ضرورت انجام اقدامات لازم برای جلوگیری از افزایش سطح عرصههای بیابانی کشور، در عین لزوم تلاش برای حفظ بیابانهای موجود توضیح داد: موضوع مقابله با بیابانزایی متفاوت از مفهوم بیابان و لزوم حفظ عرصههای بیابانی کشور است. بیابان یک اکوسیستم طبیعی و منحصربهفرد با گیاهان و جانوران و کاربریها و خدمات خاص خود است، ولی بیابانزایی پدیدهای است که میتواند در تمام عرصههای طبیعی ازجمله جنگل و مرتع اتفاق بیفتد. وی افزود: بیابانزایی به معنای تخریب سرزمین و از دست رفتن قابلیتهای حیاتی خاک است، به نحوی که اگر بهطور مثال در جنگلهای هیرکانی، درختان یک عرصه قطع شود و به جای آن ساختمانسازی انجام شود یا آن عرصه به محل دپوی زباله تبدیل شود، یا مثلاً در عرصههای طبیعی زاگرس چرای مفرط دام یا کشاورزی ناپایدار صورت بگیرد و پوشش گیاهی تخریب شود یا کیفیت خاک از بین برود، در آن صورت گفته میشود که بیابانزایی رخداده است و هدف از «بیابانزدایی» مقابله با اینگونه اقدامات مخرب است.
از دست رفتن قابلیتهای حیاتی یک سرزمین
مدیرکل دفتر امور بیابان سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور خاطرنشان کرد: بهاینعلت به تخریب اکوسیستم در عرصههای طبیعی گوناگون واژه «بیابانزایی» اطلاق میشود که نتیجه از دست رفتن قابلیتهای حیاتی سرزمین در یک عرصه، تبدیل شدن ظاهر آن منطقه به بیابان لمیزرع است. درواقع، برای نشان دادن اهمیت موضوع تخریب سرزمین در افکار عمومی، از واژه بیابانزایی استفاده میشود، وگرنه بیابان یک زیستبوم منحصربهفرد است که قابلیتهای ویژه و حیات گیاهی و جانوری خاص خود را دارد. وی در ادامه گفت: هدف از انجام اقدامات در حوزه بیابانزدایی، جلوگیری از بیابانزایی و مبارزه با افزایش سطح عرصههای بیابان است؛ به خصوص در کشور ما متأسفانه مجموع اقدامات تخریب سرزمین و اکوسیستم باعث میشود که سالانه یکمیلیون هکتار به بیابانهای کشور افزوده شود و نرخ بیابانزایی در ایران از میانگین جهانی بالاتر است. عفریان راهکار مقابله با بیابانزایی را اقداماتی نظیر کاشت گونههای گیاهی بیابانی، ایجاد بادشکنها عنوان کرد و گفت: معمولاً باهدف کاهش نرخ فرسایش بادی و مقابله با گرد و غبار انجام میشود، ولی ما برای جلوگیری از بیابانزایی، باید بیش از چنین اقداماتی، به کنترل ریشهها و علل بروز این پدیده بپردازیم؛ یعنی باید بررسی کنیم که چرا تالابها خشک و به کانون ریز گردها تبدیل میشوند یا چرا حقابههای محیطزیستی بهاندازه کافی تخصیص نمییابند یا چه عواملی باعث افت سطح آبهای زیرزمینی میشود که خود یکی از عوامل مهم بیابانزایی است؛ یا مثلاً باید بررسی کنیم که توسعه صنایع و وارد شدن پسماندها و پسابهای آنها به طبیعت چه نقشی در تخریب اکوسیستم و رشد بیابانزایی دارد؟ پاسخ این سؤالات عوامل زیربنایی تشدید فرسایش بادی و ایجاد کانونهای گرد و غبار است. کاشت گیاهان در عرصههای بیابانی صرفاً یک اقدام روبنایی برای جلوگیری از گرد و غبار محسوب میشود که در نوع خود مؤثر است، اما وقتی به موفقیت در حوزه مقابله با گرد و غبار دست خواهیم یافت که به حل مشکلات زیربنایی بپردازیم. وی در پایان تصریح کرد: مسئله بیابانزایی و لزوم جلوگیری از آن باید به عنوان یک مسئله چندوجهی و توسط نهادهای بین بخشی مدیریت شود و در کشور خشک و کم آبی مثل ایران، قطعاً اصلاح شیوه مدیریت منابع آب، اولویت نخست در میان تمام اقدامات لازم برای مقابله با بیابانزایی بهحساب میآید.