عمران دسترس-نویسنده و منتقد
رابرت مارتین نویسنده کانادایی‌الاصل در سال 1942 در ایالات‌متحده آمریکا متولد شده است. رشته تحصیلی او فلسفه و بیشتر آثارش در حوزه فلسفه علم بوده است. مارتین سال‌هاست در دانشگاه‌های مهم آمریکا مثل «دانشگاه دالاهوسی هالیفاکس» فلسفه تدریس می‌کند. کتاب‌های «گفت‌وگوی فیلسوفانه»، «دو خطا در عنوان این کتاب وجود دارد» و «لغت‌نامه فیلسوف» ازجمله دیگر آثار این نویسنده هستند. علاقه اصلی مارتین این است که مفاهیم فلسفی را به زبان ساده و خودمانی بنویسد و به‌این‌ترتیب خواننده را با شوخی‌های خود در طول کتاب به چالش بکشد. مثلاً این اتفاق در کتاب دیگر او یعنی «دو خطا در عنوان این کتاب وجود دارد» نیز افتاده است، آن کتاب هم برای این نوشته شده که لذت اندیشیدن درباره معماهای فلسفی را به کسانی بچشاند که هرگز مطالعات دانشگاهی درباره فلسفه نداشته‌اند.
ما در جامعه‌‌ای زندگی می‌کنیم که وابسته به دستاورد است و افراد موفق مانند ابر انسان‌هایی هستند که با توانایی خود نژاد انسان‌ها را نجات می‌دهند. برای مثال بازیگر جوانی که برنده جایزه شده و کسانی که توانسته‌اند با یک کسب‌وکار شگرف تلنگری به جامعه وارد کنند، یا عده محدودی که سپاه اندیشه را به پیش برده و به آن غنای عمیقی بخشیده‌اند، در این گروه قرار می‌گیرند. در این راستا می‌توان به کاوه بهبهانی مترجم جوان کشورمان اشاره کرد که به‌منظور ترویج دانش فلسفه کاربردی، آثار منحصربه‌فردی ترجمه کرده و چراغ تأثیرگذاری در حوزه فلسفه روشن کرده است. او پیش‌ازاین یک کتاب دیگر از همین نویسنده یعنی رابرت مارتین با نام «فلسفه ائر» ترجمه کرده بود که از سوی نشر نی منتشر شده است. از دیگر آثاری که از او منتشر شده «زیبایی‌شناسی خوردوخوراک: مجموعه مقالات» و یک اثر تألیفی است. همچنین «معرفت‌شناسی» نوشته لیندا زاکزبسکی، «فلسفه مک‌اینتایر» نوشته راسل وینستین و کتاب ارزشمند «متفکران بزرگ فلسفه اخلاق» از دیگر آثار ترجمه و تألیف شده از سوی اوست.
در این یادداشت به کتاب «تفکر علمی» پرداخته می‌شود که می‌توان آن را به‌عنوان یک راهنمای عملی برای استدلال استقرایی در نظر گرفت- نوعی استدلال که معمولاً در فعالیت‌های علمی مورد استفاده قرار می‌گیرد، خواه این فعالیت توسط یک دانشمند، یک گزارشگر، یک نظرسنج سیاسی یا هر یک از ما در زندگی روزمره انجام شود. این کتاب پوشش جامعی از موضوعاتی مانند تأیید، نمونه‌گیری، همبستگی، علیت، فرضیه‌ها و روش‌های تجربی ارائه می‌کند. نوشته‌های مارتین برای کسانی که فکر می‌کنند چنین موضوعاتی باید خشک باشند، گیج‌کننده است؛ اما مارتین در کتاب تفکر علمی ایده‌ها را با لحنی زنده و جذاب ارائه می‌دهد و نمونه‌های سرگرم‌کننده را در سرتاسر خود گنجانده است.
این کتاب بر اهمیت کسب عادات خوب تفکر علمی تأکید می‌کند و به القای آن عادت‌ها در خواننده کمک می‌کند. مارتین برای نشان دادن شیوه اندیشیدن دانشمندان از مثال‌های ملموسی استفاده می‌کند و تمرین‌هایی را نیز برای آموزش بهتر به هر فصل از کتاب افزوده است.
یکی از نکات بارز و قابل‌توجه این کتاب نوع نگارش مارتین است. او به شیوه‌ای بسیار قابل‌دسترس می‌نویسد که قطعاً برای مخاطبی که در این زمینه دست‌به‌عصا است، شیرین و جذاب به نظر می‌رسد؛ اما متأسفانه تنها نقدی که می‌توان بر این کتاب گرفت همانا دریچه‌ای است که مارتین رو به‌سوی تاریخ علم باز می‌کند که تا حد کمی ناقص است. باوجوداین، اگر به دنبال رفع مشکلات در استدلال علمی هستید، این کتاب نقطه شروع خوبی است. به‌عبارتی‌دیگر، همه چیزهایی که در کتاب گفته شده در پی روشن کردن تفکر علمی است.
به همین ترتیب، کتاب رابرت مارتین مقدمه‌ای عالی برای تفکر علمی و از این نظر به فلسفه علم است؛ یعنی این کتاب تعدادی از موضوعات پیچیده و دشوار را بسیار قابل‌دسترس می‌کند؛ زیرا تفکر علمی به طرز قابل‌تحسینی روشن و خطی است. دانش‌آموز را از موقعیت ابتدایی مشاهده بی‌جهت از طریق مشکلات نمونه‌گیری به مسائل تبیین، علیت و طبقه‌بندی می‌برد. زبان غیررسمی کتاب به درک آسان مواردی مانند نیاز و مشکلات عملی مربوط به نمونه‌گیری تصادفی کمک می‌کند. همچنین نمونه‌های علمی و تاریخی به شیوه‌ای روشنگر ارائه می‌شود.
به‌طورکلی، اثر حاضر هم برای علاقه‌مندان به بحث‌های فلسفی ازجمله فلسفه علم، مفید است و هم برای مخاطبانی که مایل‌اند در پرتوی آشنایی با تفکر علمی، شیوه اندیشیدن خود را ژرفا ببخشند و عادات نیک تفکر علمی را در خود بپرورانند و در برخورد با باورهای خرافی و شبه‌علمی سخت‌گیرانه‌تر و فعالانه‌تر بیندیشند. نویسنده کتاب با استفاده از زبانی روشن، گام‌به‌گام به خواننده نشان می‌دهد تفکر علمی چگونه تفکری است. در حقیقت وقتی یک کتاب خوب همانند «تفکر علمی» خوانده می‌شود تک‌تک جملات آن در ناخودآگاه شما باقی می‌ماند، فقط کافی است کمی به آن فکر کنید و خودتان را در آن موقعیت قرار دهید. این کتاب به شما یاد می‌دهد در زندگی چطور رفتار کنید، چطور بیندیشید و چطور خط فکری خودتان را پیدا کنید و شکل بدهید. همچنین به شما اجازه می‌دهد به‌جای تمام زندگی‌هایی که نداشته‌اید زندگی کنید و به‌جای تمام تجربه‌هایی که نداشته‌اید و به‌جای تمام تصمیم‌هایی که هنوز به سراغتان نیامده‌اند فکر کنید و از قبل جواب مناسب را بدانید.