را در چشمانداز سیاسی و امنیتی خود رقم زد. در همین رابطه، مقامات ایرانی از جمله وزیر امور خارجه ایران عباس عراقچی در پیامی برگزاری «موفق» این انتخابات را تبریک گفت و تأکید کرد که جمهوری اسلامی ایران «قاطعانه حاضر است روابط برادرانهاش را با عراق در همه حوزهها تقویت کند». همچنین علیاکبر ولایتی، مشاور رهبر ایران در امور بینالملل، نیز این انتخابات را «پیروزی بزرگ و بیسابقه» برای مردم عراق دانست و تصریح کرد که «هیچ قدرت خارجی نمیتواند در تعیین سرنوشت عراق دخالت کند». اما پرسش کلیدی این است: با توجه به این تبریکات و اهمیت راهبردی عراق، آیا ایران یا آمریکا نقش برجستهتری در عراق خواهند داشت؟
وضعیت کنونی عراق و عرصه انتخاباتی
عراق با تاریخی از اشغال و بحران پس از سال ۲۰۰۳، به نقطه حساس جدیدی در سیاست منطقهای وارد شده است. در انتخابات نوامبر ۲۰۲۵، ائتلاف تحت رهبری محمد شیاع السودانی «بازسازی و توسعه» در ۸ از ۱۸ استان بزرگ پیشتاز بود اما هیچ ائتلافی نتوانست به اکثریت مطلق دست یابد و فرآیند تشکیل دولت جدید با مذاکرات پیچیده آغاز شده است. مشارکت رأیدهندگان نیز حدود ۵۵-۵۶ ٪ اعلام شده است که اگرچه نسبت به انتخابات قبلی بهبود دارد، اما همچنان پایین تلقی میشود. در این میان، هم تهران و هم واشنگتن با جدیت عراق را تحت نظر دارند. ایران تلاش دارد نفوذ خود را در بغداد حفظ کند و آمریکا نیز با هدف کاهش تأثیر ایران در عراق وارد عمل شده است.
ایران؛ فرصتها و چالشها
برای ایران، عراق همچنان یکی از مهمترین محورهای نفوذ است. پس از بحرانهای منطقهای مثل جنگ غزه و تحولات سوریه، تهران تلاش میکند جایگاه خود را در عراق محکم کند.
نقش نیروهای شبهنظامی شیعه و ائتلافهای شیعی تحت حمایت ایران از جمله «چارچوب هماهنگی» (چارچوب هماهنگی ائتلافها) اساس نفوذ تهران را تشکیل میدهند.
با این حال، چند نقطه ضعف جدی نیز وجود دارد: نخست، ایران با کاهش نفوذ در سوریه و لبنان مواجه شده و عراق بهعنوان نقطه مهم باقیمانده شناخته میشود. دوم، تحلیلگران معتقدند که انسجام در میان احزاب مورد حمایت ایران کاهش یافته و این امر احتمالاً بر توان تهران برای تعیین نخستوزیر یا وزرا تأثیر خواهد گذاشت. از سوی دیگر، ایران برای حفظ نفوذ خود از ابزارهای اقتصادی و انرژی استفاده کرده است؛ برای مثال، عراق به یک کانال اقتصادی مهم برای ایران تبدیل شده است.
بنابراین، ایران در موقعیتی قرار دارد که هم فرصت دارد و هم با محدودیتهای رو به روست: اگر احزاب وابسته به ایران متحد باقی بمانند، میتوانند تأثیرگذاری زیادی داشته باشند اما اگر دچار تفرقه شوند و نخستوزیر عراق مستقلتر عمل کند، نفوذ تهران به چالش کشیده خواهد شد.
آمریکا؛ موقعیت و موانع
واشنگتن نیز در عراق حضور مهمی دارد، حدود ۲۵۰۰ نیرو و قراردادهای بزرگ اقتصادی نشاندهنده تلاش آمریکا برای حفظ نفوذ است. همچنین آمریکا بخشی از استراتژی خود را معطوف به کاهش نفوذ ایران در عراق قرار داده است: «خواسته واقعی آمریکا تغییر چشمانداز سیاسی داخلی عراق برای کاهش تأثیر ایران» عنوان شده است.
اما آمریکا نیز با چالشهایی مواجه است: بسیاری از مردم عراق نسبت به دخالتهای خارجی، از جمله آمریکا، حساس هستند و اولویت آنها ثبات داخلی و اصلاحات اقتصادی است. دولت عراق بهصراحت اعلام کرده که انتخابات موضوع داخلی است و از هرگونه مداخله خارجی انتقاد کرده است. بهویژه، نخستوزیر السودانی اعلام کرده است که عراق میتواند پس از خروج تدریجی نیروهای خارجی، کنترل کامل بر شبهنظامیان را بهدست بگیرد. بنابراین، آمریکا در موقعیتی است که میتواند نفوذ را افزایش دهد، اما این امر به همکاری دولت عراق و تمایل بغداد به سیاست مستقل بستگی دارد.
چشمانداز آینده و پیامدها
در ترکیب کلی، آینده عراق تقریباً در میانه رقابت ایران و آمریکا قرار دارد اما وضعیت به نفع هیچکدام بهطور کامل نیست. چند شاخص قابل توجه هستند:
-اگر احزاب شیعی نزدیک به ایران در عراق متحد عمل کنند و نخستوزیر یا کابینهای را انتخاب کنند که ملاحظات تهران را لحاظ کند، ایران میتواند موقعیت خود را حفظ یا حتی تقویت کند.
-اما اگر دولت جدید عراق بخواهد مسیر «توازن بینالمللی» را دنبال کند، همکاری با آمریکا و جذب سرمایههای خارجی در اولویت قرار گیرد، آنگاه آمریکا میتواند موقعیتی بهتر پیدا کند.
-با این حال، گزینهای سوم هم وجود دارد: عراق ممکن است در سایه فشار داخلی به سمت «استقلال عمل» حرکت کند، که در آن صورت نه ایران کاملاً پیروز خواهد بود و نه آمریکا، بلکه بغداد نقش فعالتری بهدست خواهد آورد.