تحمیل هزینه جنگ
سال ۱۴۰۴ هزینه‌های غیرمترقبه زیادی اتفاق افتاد؛ مثل هزینه‌های مرتبط با دوره ۱۲ روزه جنگ. ناترازی‌هایی هم که ایجاد می‌شود، درآمدهای دولت را کاهش می‌دهد، درحالی‌که به‌واسطه تحریم‌ها، عملا کاهش حجم صادرات را داریم. بودجه ما هم به دلیل این‌که بودجه‌های عملیاتی و برنامه محور نیستند، خروجی ملموسی ندارند. دیدیم در صحبت‌های اخیر رهبری و آقای پزشکیان نیز همین مورد بود که برخی دستگاه‌ها، بودجه‌هایی می‌گیرند که بودونبودشان تأثیرگذار در خدمات‌دهی به مردم نیست. بنا به اتفاقاتی مثل کاهش درآمدهای نفتی و ناترازی اقتصادی بر هزینه‌ها افزوده می‌شود. در مقابل درآمدها غیرواقعی دیده می‌شود و با کاهش درآمدهای نفتی و نیز درآمدهای مالیاتی یا واگذاری‌ها روبه‌رو می‌شویم. وقتی دو طرف درآمد و هزینه با یکدیگر همخوانی ندارد، کسری بودجه ایجاد می‌شود.
عدم استقبال از فروش اوراق
اکنون ما در اقتصاد، کشش فروش بیش‌ازحد اوراق را نداریم و ارزش معاملات بازار سرمایه پایین آمده است. درعین‌حال، بانک‌ها نیز با ناترازی بالایی روبه‌رو هستند و تمایلی ندارند که اوراق را با نرخ‌های دولت خریداری کنند؛ این در حالی است که دولت فشار زیادی به شبکه بانکی برای خرید اوراق می‌آورد، ولی همین مساله می‌تواند شرایط بانک‌ها را بحرانی‌تر کند. اوراق در شرایط رکود اقتصادی و در شرایطی که عمدتا گرایش به بازار طلا به دلیل نا اطمینانی‌ها بیشتر شده است، کشش لازم را برای پوشش این حجم از کسری‌های بودجه ندارد. در حد معمول شاید بتوانیم به بانک‌ها فشار بیاوریم، ولی بیش‌ازحد نمی‌شود به بانک‌ها و شبکه بانکی فشار وارد کرد.
تورم درراه است؟
تورمی که امسال اعلام می‌شود، ۴۵ درصد است، ولی نیمه دوم سال برای کشور سخت خواهد بود، زیرا آمارها حکایت از رکود سنگین در اقتصاد دارد؛ بخش مسکن و کسب‌وکارها در حالت معطل و تعلیق قرارگرفته‌اند، یعنی نمی‌توانند تصمیم بگیرند. از طرف دیگر، کسری‌های بودجه، نا اطمینانی را بیشتر می‌کند. قیمت دلار در روزهای قبل بیش از ۱۲، ۱۳ هزار تومان افزایش پیداکرده است. مجموعه این عوامل اگر مهار نشود، تورم می‌تواند برای سال بعد به حد سه‌رقمی هم برساند. مسیر نا ترازی‌های اقتصاد کلان، ناترازی آب، صندوق‌های بازنشستگی، ناترازی بودجه‌ای، ناترازی بانکی، ناترازی انرژی و در کل مجموعه نا ترازی‌ها می‌تواند برای سال ۱۴۰۵ و ۱۴۰۶ تورم را سه‌رقمی و ۱۰۰ درصد کند. اگر این نا ترازی‌ها را نتوانیم کنترل کنیم، شرایط تورم سخت‌تر خواهد بود. بخشی از تورم نیز ناشی از تشدید کسری‌های بودجه بر اقتصاد است.
راهکار
اگر مانتوانیم به اصلاحات ساختاری و نهادی تصمیم بگیریم، شرایط بدتر خواهد شد. هرروز این ناترازی ها بیشتر می‌شود. امسال روزی دو ساعت خاموشی را داشتیم و اگر دیر بجنبیم، سال بعد به دلیل فرسودگی زیرساخت‌های اقتصاد، خاموشی‌ها ۴ ساعت می‌شود. امسال بحران آب را در تابستان پشت سر گذاشتیم، ولی سال بعد شرایط بحران آب و فرونشست زمین، سخت‌تر خواهد شد. بحران صندوق‌های بازنشستگی هم چند سال آینده افزوده خواهد شد.
افق نگران‌کننده
تحریم‌ها و مکانیسم ماشه، افق پیشرو را نگران‌کننده می‌کند. ما در جراحی اقتصاد تعلل داریم اما زمان را از دست می‌دهیم. یکی از دلایل این است که ذینفعان زیادی وجود دارند که از جراحی مانع می‌شوند، چون این جراحی‌ها نیازمند شفافیت و عبور از اقتصاد رانتی غیرنفتی است. در اقتصاد غیر شفاف رانتی نفتی، منافع کلانی نصیب یک گروه می‌شود و این‌ها حاضر نیستند از منافع خودشان کنار روند. یک‌بخشی تحت عنوان شبه‌دولتی در اقتصاد ایران بروز کردند که آفت برای اقتصاد ایران شده‌اند.
برگرفته از خبرآنلاین