ایران با حدود ۸۴ میلیون نفر جمعیت، دومین کشور بزرگ خاورمیانه در یکی از حساسترین و مهمترین نقاط بزرگ دنیا واقع شده است. ایران با جمعیتی نسبتا جوان و تحصیل کرده، غنی از منابع انرژی و معدنی، برخوردار از امکانات طبیعی و اقلیمی استثنائی، از ظرفیت‌های بالایی برخوردار است که آن را به یکی از کشورهای مهم نه تنها در منطقه بلکه در قاره آسیا و در مجاورت اروپا تبدیل کرده است.
حضور ایران در جغرافیایی مهم که از یک سو بیشترین مرز دریایی را در خلیج فارس و دریای عمان به عنوان شریان اصلی تبادل انرژی جهان دارد، مجاورت در حوزه دریای خزر و حوزه مهم قفقاز که جوزف استالین، رهبر شوروی، آن را پهلوی شوروی و اروپا توصیف می‌کرد و همچنین همسایگی با اروپا و آسیای میانه سبب شده است تا ایران کشوری استثنائی و جذاب باشد تا آنجا که هنری کیسینجر، متفکر و سیاستمدار امریکایی آن را قلب حیات‌بخش خاورمیانه می نامد و لرد جورج کرزن، سیاستمدار مشهور انگلیسی آن را حلقه وصل اروپا به آسیا توصیف می‌کند. انقلاب اسلامی ایران، تحولی شگرف نه تنها در ایران بلکه در کل معادلات خاورمیانه بوده است. برای نخستین بار گفتمانی به جهانیان عرضه شد که متفاوت از گفتمان رایج زمانه خود، شرقی یا غربی، بود. گفتمانی که بر استقلال کشورها تاکید می‌کرد و دفاع از مظلومین جهان را رسالت خود می‌دانست. بر این اساس جمهوری اسلامی ایران، استقلال و آزادی را شعار اصلی و بالفعل خود قرار داد و همه تلاش خود را به کار بست تا جایگاه خود را بر این اساس تثبیت کند. رسیدن به این هدف هزینه‌ساز بوده است. کشورهایی که همواره داعیه‌دار نفوذ در ایران بودند و ایران را کشوری تعریف کرده بودند که یا باید در بلوک غرب تعریف شود یا در منظومه جهان شرق کمونیست، ایران مستقل را برنمی‌تافتند و انواع دسیسه‌ها را برای به انقیاد در آوردن آن تدارک دیدند.
جنگ ۸ ساله تحمیلی برای جمهوری اسلامی ایران نبرد تنها با کشور عراق نبود، بلکه نبرد با همه کشورهای شرق و غربی بود که تمامی منابع خود را در اختیار حکومت بعثی صدام حسین قرار دادند تا به نیابت از آنها با ایرانی بجنگد که انقلابی نوپا را تجربه کرده و حکومتی تازه‌متولد را برای خود برگزیده بود. صدام حسین بارها به متحدان عرب خود گفت که به نیابت از جهان عرب با ایران می‌جنگد. کما اینکه دیوید جورج نیوتن، سفیر امریکا در عراق در دهه هشتاد برای تداوم حمایت کشورش از عراق در جنگ با ایران، صدام حسین را فرمانده برگزیده غرب برای جنگ با ایران توصیف می‌کرد.
پیشرفت‌های ایران در تامین امنیت در مبارزه با تروریسم نیز بارها محک خورده است. زمانی که تروریست‌ها پایتخت‌های اروپایی را درمی‌نوردیدند و شهر‌های بزرگ عربی و آسیایی را به کانون فعالیت‌های خود تبدیل کرده بودند ایران نه تنها توانست به بهترین شکل ممکن امنیت خود را تامین کند بلکه به الگویی برای بسیاری از کشورهای جهان تبدیل شد تا آنجا که بسیاری از کشورهای جهان از ایران می‌خواستند تجربیات خود در مبارزه با تروریسم را با آنها به اشتراک بگذارد.
ایران در سوریه، لبنان، فلسطین و یمن حضوری موثر دارد و متحدانی در آن کشورها دارد که در معادلات داخلی کشورهایشان و همچنین سیاستگذاری در خاورمیانه تاثیرگذارند.
ایران همچنین در معادلات سیاسی افغانستان و آسیای میانه حضوری موثر و معنادار دارد. ایران بهترین و نزدیکترین روابط را با کشورهای آسیای میانه دارد و آنها را بخشی از حوزه تمدنی خود می‌داند.
تمامی این امکانات سبب شده‌اند تا بازدارندگیای بومی و خودساخته برای ایران به وجود آید. بازدارندگیای که حتی دشمنان ایران به آن اذعان دارند و به نوعی آن را به رسمیت شناخته‌اند.
ایران در حال حاضر بهترین روابط را با کشورهای پیرامونی خود دارد. عراق که در دهه هشتاد طولانی‌ترین جنگ قرن را با ایران سپری کرده بود، اکنون به کلیدی‌ترین کشور متحد ایران تبدیل شده است.
اکنون خاورمیانه در بزنگه تاریخی مهم خود به سر می برد. جنگ خونینی که اسرائیل علیه مردم بی دفاع فلسطین و لبنان آغاز کرده است می‌تواند آغازگر تحولی شگرف برای آینده خاورمیانه باشد. موضع ایران در این زمینه همواره آتش‌بس فوری و به رسمیت شناختن حقوق مردمانی بوده که طی حداقل نیم قرن اخیر بدترین رفتارها را شاهد بوده و نسبت به تضییع حقوق آنها هیچ گونه اهمیتی داده نشده است.
ایران به دنبال جنگ نیست. ایران صلحی را می‌خواهد که برابری و حقوق انسانی برای همه مردم این منطقه باشد.
برگرفته از: دیپلماسی ایرانی