جنگ منطقه‌ای با جهش شدید قیمت نفت خام که در طول هفته به حدود 81 دلار به ازای هر بشکه نفت برنت رسید، بازار جهانی انرژی را تحت تأثیر خود قرار داد. از جمله ذینفعان این وضعیت، ایران هفتمین تولیدکننده بزرگ نفت در جهان است که نفت آن حدود 70 درصد از صادرات آن را تشکیل می‌دهد.
براساس داده‌های بانک جهانی، تولید ناخالص ملی ایران در سال 2023 حدود 401.5 میلیارد دلار بوده که به ازای هر نفر حدود 4.5 هزار دلار است. بر اساس گزارش اوپک صادرات نفت ایران در همان سال حدود 41.1 میلیارد دلار بوده است.
اگرچه صادرات نفت بخش مهمی از اتقصاد ایران را تشکیل می‌دهد اما در اقتصاد جهانی آن‌ها تنها حدود 4 درصد از تولید نفت را به خود اختصاص داده‌اند. بنابراین، ترس از اختلال در تولید 4 درصد از تولید نفت نمی‌تواند افزایش قیمت نفت در سطح جهانی موجی را موجب شود.
ویولتا تودوروا، تحلیلگر تحقیقاتی در شرکت سرمایه گذاری بین المللی Leverage Shares، توضیح می‌دهد: «بازار پیش‌بینی می‌کند که وعده اسرائیل برای پاسخ به حمله موشکی هفته گذشته ایران شامل آسیب به زیرساخت‌های نفتی این کشور باشد، بنابراین قیمت نفت برنت از 70 دلار به 81 دلار افزایش یافت. اگر حمله اتفاق بیفتد و مقداری یا تمام عرضه نفت ایران تحت تأثیر قرار گیرد، ممکن است قیمت نفت برنت در کوتاه مدت به راحتی به 88 تا 90 دلار برسد.» او می‌افزاید که «اما ترسی عمیق‌تر از این موضوع وجود دارد و آن احتمال اختلال در عرضه کل نفت منطقه در نتیجه تشدید تنش با ایران است. به عنوان مثال، اختلال در فعالیت تنگه هرمز، که از طریق آن حدود 20 درصد نفت خام جهان عبور می‌کند، خطر بسیار بزرگ‌تری برای قیمت نفت ایجاد می‌کند. بستن کامل یا جزئی تنگه هرمز، که به نوعی نقطه استراتژیک برای محموله‌های نفت خام جهانی محسوب می‌شود، فشار بیشتری بر قیمت‌ها وارد خواهد کرد. اما اگر اسرائیل به دیگر تأسیسات استراتژیک حمله کند، بر اساس سیاست‌هایی که تاکنون ایالات‌متحده در پیش گرفته است، قطعاً کاهش قیمت نفت تا 72 دلار را شاهد خواهیم بود.»
تودوروا توضیح داد: «از آنجایی که مناقشه در خاورمیانه هنوز حل نشده است، انتظار می‌رود نفت برنت در ماه‌های آینده در محدوده 73 تا 85 دلار بدون در نظر گرفتن افزایش تنش‌ها قرار داشته باشد. در این زمینه باید به هشدار ایران نیز اشاره کرد. آن‌ها اعلام کردند که هرگونه حمله اسرائیل با پاسخ شدیدتری از سوی ایران همراه خواهد بود و از این رو انتظار می‌رود افزایش تنش‌های ژئوپلیتیکی نوسانات زیادی در بازار نفت خام را باعث شود.»
او همچنین تصریح کرد: «شاید دلیل دیگر افزایش قیمت نفت، تحریم‌های جدید نفتی ایران توسط دولت آمریکا باشد. تحریم‌های آمریکا صادرات نفت ایران را محدود یا متوقف خواهد کرد.» چنین اقدامی محدودیت‌های عرضه را تشدید می‌کند و قیمت‌ها را افزایش می‌دهد. بنابراین، دولت بایدن با یک معضل دشوار مواجه است، زیرا اعمال تحریم‌ها بر صادرات نفت ایران یا اجازه حمله اسرائیل به ایران می‌تواند قیمت نفت را به میزان قابل توجهی افزایش دهد. این امر در آستانه انتخابات ریاست جمهوری آمریکا بسیار نامطلوب است.»
این کارشناس اقتصادی می‌گوید: «البته ارزیابی دقیق تأثیر تحریم‌های آمریکا دشوار است، زیرا خریدار اصلی نفت ایران، چین است که حدود 1.4 میلیون بشکه در روز از ایران وارد می‌کند. حتی به گفته کارشناسان چین میزان قابل توجهی بیشتر از مقدار اعلامی از ایران نفت خریداری می‌کند و از تحریم‌های آمریکا سرپیچی کرده است. این نشان دهنده توانایی تداوم حفظ صادرات نفت ایران علی رغم فشار احتمالی آمریکاست. البته ایران دارای ذخایر عظیمی است. ایران به عنوان یکی از دارندگان پیشرو ذخایر نفت و گاز جهانی شناخته می‌شود. تنها 3 کشور، عربستان سعودی، روسیه و عراق دارای ذخایر بزرگتر نفتی از ایران هستند. ایران همچنین دومین دارنده ذخایر اثبات شده گاز طبیعی است و پس از روسیه دومین دارنده ذخایر گاز طبیعی در جهان است.
تودوروا در پایان می‌گوید: «تولید نفت یک راه حیاتی برای ایران است. در سال 2019 صادرات نفت ایران واقعاً صفر بود، اما امتیازاتی که در دولت بایدن داده شد، آن را به 2 میلیون بشکه در روز رساند. ایران در این سال‌ها علی رغم اینکه از نظر فنی مشمول تحریم‌های آمریکا بود، صادرات نفت خود را به اوج رساند.»
منبع: دیپلماسی ایرانی به نقل از فاینانس