بررسی شاخصهای نابرابری، معیاری برای ارزیابی عملکرد اقتصادی کشورها در خصوص توزیع درآمد محسوب میشود. بر اساس آخرین داده های مرکز آمار ضریب جینی و توزیع درآمدها از سال ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۱ روند نزولی داشته است. به نحوی که ضریب جینی از محدوده ۰.۴۰۹۳ در سال ۱۳۹۷ به ۰.۳۸۷۷ در سال ۱۴۰۱ رسیده که نشان دهنده توزیع بهتر درآمد است.
توزیع عادلانه درآمد
عامل ایجادکننده فقر، توزیع ناعادلانه درآمد است. در یک جامعه متعادل شمار ثروتمندان و فقیران باید بسیار کم باشد. براساس اصول علمی تقسیم درآمد در یک کشور باید به نحوی باشد که طبقه متوسط، سهم بیشتری داشته باشد. وجود گروههای پردرآمد یا کم درآمد نشان دهنده توزیع نامتناسب درآمد است.
میزان عدالت در توزیع درآمد از سهم درآمدی که هر یک از گروههای جامعه بدست میآورند استفاده میشود اگر فاصله بین درآمدی که ۱۰ درصد پایینترین گروه جامعه بدست میآورند با درآمد ۱۰ درصد از بالاترین افراد تفاوت زیادی داشته باشد نشان دهنده توزیع ناعادلانه درآمد است. برای محاسبه میزان عدالت در توزیع درآمد سهم درآمدی که هر یک از گروههای جامعه بدست میآورند نیز محاسبه می شود. ضریب جینی یک (یا ۱ درصد) بیانگر حداکثر نابرابری در بین مقادیر است و هرچه ضریب جینی به عدد یک (۱) نزدیکتر باشد، بیانگر نابرابری بیشتر در توزیع درآمد و ثروت در جامعه است.
ضریب جینی و توزیع درآمد در سال 1400
براساس داده های مرکز آمار ایران، در سال ۱۴۰۰ ضریب جینی کل خانوار کشور ۰.۳۹۳۸ است که در مقایسه با سال قبل ۰.۰۰۶۸ کاهش یافته است. همچنین ضریب جینی خانوارهای شهری و روستایی به ترتیب ۰.۳۷۵۷ و ۰.۳۵۹۴ است که نسبت به سال قبل به ترتیب ۰.۰۰۷۸ و ۰.۰۰۰۴ افزایش نشان میدهد.
ضریب جینی در شهرها : سال ۱۴۰۰ در مناطق شهری، بالاترین ضریب جینی برای استان سیستان و بلوچستان (۰,۴۹۲۹) مشاهده میشود که نسبت به سال قبل ۰,۰۳۵۹ واحد افزایش یافته است. این استان در تمامی سالهای مورد بررسی بالاترین نابرابری را در بین مناطق شهری ۳۱ استان داشته است. پس از سیستان و بلوچستان استان گلستان با ضریب (۰,۴۰۱۸) بیشترین ضریب جینی را داشته که نسبت به سال قبل خود ۰.۰۳۲۳ واحد افزایش یافته است.
با این حال، کمترین ضریب جینی مربوط به استانهای کرمان (۰.۲۷۲۹) و یزد (۰,۲۷۶۹) است که نسبت به سال قبل به ترتیب ۰,۰۳۲۱ و ۰,۰۵۳۱ واحد کاهش داشته است.
ضریب جینی در روستاها: سال ۱۴۰۰ در مناطق روستایی؛ بالاترین ضریب جینی در استانهای خراسان جنوبی (۰,۳۶۳۳) و گلستان (۰,۳۵۸۸) مشاهده میشود که نسبت به سال قبل به ترتیب ۰,۰۶۷۰ و ۰,۰۰۶۴ واحد افزایش یافته است. در طرف دیگر، کمترین ضریب جینی مربوط به استانهای بوشهر (۰.۲۵۹۳) و کرمان (۰.۲۶۲۶) است که نسبت به سال قبل به ترتیب۰.۰۳۸۰ و ۰,۰۲۵۳ واحد کاهش را تجربه کرده است.
ضریب جینی در سال ۱۴۰۱
بر اساس داده های مرکز آمار ایران، در ۱۴۰۱ ضریب جینی خانوارهای کل کشور ۰.۳۸۷۷ است که در مقایسه با سال قبل ۰.۰۰۶۱ کاهش یافته است. همچنین ضریب جینی خانوارهای شهری و روستایی به ترتیب ۰.۳۶۹۶ و ۰.۳۶۴۳ است که نسبت به سال قبل به ترتیب ۰.۰۰۶۱ کاهش و ۰.۰۰۴۹ افزایش نشان میدهد.
ضریب جینی مناطق شهری: سال ۱۴۰۱ در مناطق شهری؛ بالاترین ضریب جینی برای استان سیستان و بلوچستان (۰,۴۶۴۷) مشاهده میشود که نسبت به سال قبل ۰.۰۲۸۲ واحد کاهش یافته است این استان در تمامی سالهای مورد بررسی بالاترین نابرابری را در بین مناطق شهری ۳۱ استان داشته است. پس از سیستان و بلوچستان استان گلستان (۰,۴۲۰۶) بیشترین ضریب جینی را داشته که نسبت به سال قبل خود ۰.۰۱۸۸ واحد افزایش یافته است.
از سوی دیگر، کمترین ضریب جینی مربوط به استانهای کرمان (۰.۲۷۰۰) و ایلام (۰.۲۷۱۷) است که نسبت به سال قبل به ترتیب ۰.۰۰۲۹ و ۰.۰۲۷۳ واحد کاهش داشته است.
ضریب جینی مناطق روستایی: سال ۱۴۰۱ در مناطق روستایی؛ بالاترین ضریب جینی در استانهای همدان (۰,۳۹۱۳ ) و فارس (۰.۳۶۲۴) مشاهده میشود که نسبت به سال قبل به آن ترتیب ۰,۰۴۲۶ و ۰,۰۵۸۰ واحد افزایش یافته است. همچنین، کمترین ضریب جینی مربوط به استانهای ایلام (۰.۲۳۵۴) و کرمان (۰,۲۴۴۸) است که نسبت به سال قبل به ترتیب ۰.۰۴۹۷ و ۰.۰۱۷۹ واحد کاهش داشته است.