سید حمید حسینی، رییس اتاق بازرگانی ایران و عراق
روابط ایران و عراق جنس ویژه خودش را دارد. عراق تنها بازاری است که از کالاهای صنعتی، کالاهای تمام شده و از زنجیره نهایی تولید ایران استقبال می کند.
در مورد صادرات به عراق جز برخی از مواد معدنی، ایران صادرات مواد اولیه و خام فروشی ندارد. از این نظر تجارت ایران و عراق بالاست و این بازار برای کشور با ارزش است.
عراق مشتری ثابت مصالح ساختمانی، لوازم خانگی و مواد غذایی ایرانی است. عراقی ها خریدار پوشاک، محصولات پلاستیکی و مبلمان ایران هستند. تنوع کالایی که به عراق صادر می کنیم حدود 2000 قلم کالا است. ایران کمتر می تواند این اقلام را به کشور های دیگر صادر کند.
این تجارت ارزش افزوده بالایی دارد. با توجه به تناژی که از ایران به عراق صادر می شود یک تن صادرات به عراق دوبرابر قیمت متوسط کشور است. بیست میلیون تن کالا به عراق صادر می کنیم و ده میلیارد دلار پول می گیریم. متوسط ارزش کالا بالاتر از متوسط ارزش کشوری است.
بازار عراق بخشی از ظرفیت خالی واحد های صنعتی ما را پوشش داده است. چنین بازاری را نمی توان نادیده گرفت یا به هر بهانه ای به چالش کشید.
از سال 1383 با 300 میلیون دلار تجارت ایران با همسایه جنوب غربی اش شروع شد و از آن سال به بعد همواره حجم این تجارت رو به افزایش بود. این افزایش تا سال 2013 که داعش در عراق ظاهر شد همواره رو به رشد بود ولی در آن برهه زمانی دچار کاهش شد.
بعد از داعش باز تجارت ایران و عراق در سال های 2016، 2017 و 2018 رو به رشد بود ولی در سال های 2019 و 2020 با پدیده کرونا دوباره سطح تجارت کاهش پیدا کرد. بیشترین سطح تروابط کالایی ایران و عراق سال گذشته ثبت شد که حجم آن 10 میلیارد دلار بود.
ایران تا سال 1397 هیچ مشکلی در خصوص صادرات کالا به عراق نداشت. متاسفانه قرارداد مهم صادرات گاز ایران به عراق دقیقا زمانی شروع شد که با تحریم های سخت ترامپ روبرو بودیم.
دولت آقای کاظمی در عراق به دلیل تحریم ها و قطع روابط بانکی ایران و سیستم بانکی بین الملل در عمل به مفاد این قرارداد درماند.
ایران تنها در بخش برق و گاز در بازار عراق حضور دارد و باقی سهم تجارت بر عهده بخش خصوصی است. از 10 میلیارد دلار کالای صادراتی ایران به عراق، سه میلیارد و هشتصد گاز ،هفتصد میلیون دلار برق و پنج و نیم میلیارد دلار صادرات کالاهای بخش خصوصی است.
صادرات بخش خصوصی بیش از این است زیرا حجم بالایی از کالاهای ایرانی به عراق قاچاق می شوند. مرز ها نزدیک است و دسترسی بالا است. بخشی از کالاهای ایرانی از جمله مواد غذایی، دارو و دام از طریق روستاهای مرزی مشترک رد می شود و قابل جلوگیری نیست.
این مساله از جمله ویژگی های منحصر به فرد بازار عراق برای ایران است. بخش خصوصی ظرفیت ها و توانایی های خود را به خوبی در این بازار نشان داده در هیچ دوره ای مشکلی با دولت ها، تغییرات فضای سیاسی و حتی التهابات این کشور نداشته است.
البته در برخی دولت ها کمتر در مورد کالاهای ایرانی سخت گیری می شد و مصوباتی که مانع صادرات کالاهای ایرانی شود یا بر سر راه صادرات سنگ اندازی کند کم بود. ولی همواره در مورد بازگشت ارز مشکل داشتیم.
از سویی 60 درصد توریست هایی که وارد ایران می شوند عراقی هستند. ساله 600 تا 700 میلیون دلار درآمد توریست درمانی عراقی ها در ایران است. این درآمد قابل توجه و مهم است. نباید اجازه داد هر چالش در حوزه سیاسی این منابع درآمدی را به خطر بیاندازد.
آمریکا زودتر از ایران از اهمیت عراق برای کشورمان باخبر شد. به همین دلیل امروز بر ایجاد اختلال در روابط ایران و عراق متمکز شده و اجازه نمی دهد ایران از طریق همسایه اش درآمد زایی داشته باشد.
روابط تجاری عراق و ایران قطع نخواهد شد چون این رابطه دو طرفه و براساس منافع دو کشور بنا گذاشته شده است. غرب تنها سنگ اندازی می کند و کار را برای دو همسایه سخت کرده ولی نمی تواند بازار های عراق را از کالاهای ایرانی خالی کند. با وجود تمامی مشکلات همچنان تجارت ایران و عراق پر سود است.
راه حل اخیر مبنی بر تهاتر گاز با نفت و نفت کوره می تواند حجمی از روابط تجاری ایران و عراق را از گزند دسیسه های آمریکایی مصون نگه دارد.
ایران به راحتی می تواند نفت عراق را در بازار های جهانی بفروشد. ترمینال های صادراتی پر است از مشتریان نفت عراق و ایران حتی می تواند از این مسیر به صادرات نفت کشور هم کمک کند.
عراق در تحریم غرب نیست و تخفیفاتی که در مرحله فروش نفت ایران لحاظ می شود شامل پروسه فروش نفت عراق نخواهد شد. شاید حداقل تخفیفی داده شود ولی آنچنان بالا نخواهد بود.
مشکل ایران بیشتر هزینه های نقل و انتقال پول است که این معضل بیش از آنکه از خارج به کشور تحمیل شده باشد یک نوع خود تحریمی است. ایران می تواند مساله روابط بانکی اش با دنیا را حل کند.
در این حوزه نمی توان انتظار شفافیت داشت. زیرا مسائل امنیتی در حوزه تحریم ها دخیل هستند. ولی اطمینان داریم که مسئولین کار خود را به خوبی انجام خواهند دارد.