تنش بین آذربایجان و ارمنستان و سمت و سوی تغییراتی که آذربایجان ایجاد می کند چه تاثیری بر ژئوپولتیک ایران دارد؟
اتفاقاتی که پشت مرزهای شمال غرب ایران رخ می دهد فراتر از آن چیزی است که در ایران احساس می شود. با تسلط کامل آذربایجان بر قره باغ در ادامه اتفاقاتی رخ خواهد داد که بیش از آنچه امروز درباره اش سخن گفته شده بر ایران تاثیر خواهد داشت.
ایران در تغییرات منطقه قفقاز، بیش از دیگر کشورهای منطقه تحت تاثیر قرار می گیرد. ایران نباید در برابر تغییر و تحولی که در مجاورت مرزهایش اتفاق می افتد منفعل باشد.
زمانی صحبت از سرزمین قره باغ و تعلق اش به جمهوری آذربایجان و اختلافات میان آذربایجان و ارمنستان است. در این سطح ایران می تواند بی طرف باشد.
ولی زمانی که صحبت از این است که تمامی کشور های منطقه به نحوی درگیر تغییر و تحولی هستند که در شرف وقوع است. برنامه ای که ترکیه و آذربایجان برای منطقه قفقاز دارند منافعی را برای این کشور ها تامین می کند.
نقشه ای که در قفقاز در حال اجرا است منافع ملی ایران را نادیده گرفته و تاثیر مستقیمی بر ایران دارد. شرایط قفقاز برای ایران نگران کننده است. زیرا مساله فراتر از اتحاد دو کشور هم زبان برای پس گرفتن یک منطقه اشغالی است.
طبیعی است که بی توجهی ایران نسبت به این حجم از تحولات توجیه پذیر نیست. سیاست خارجی ایران باید در حوزه قفقاز فعال شود و از تحولات عقب نماند.
آقای اردوغان وارد نخجوان می شود و با الهام علی اف ملاقات می کند، نباید این رفتار ها را نادیده گرفت. اگر چه در این دیدار ها مستقیما از پروژه دالان زنگه زور صحبت نشده است اما این قدرت نمایی ها مقدمه ای برای اجرای پروژه زنگه زور است.
پروژه دالان زنگه زور چگونه اجرا خواهد شد؟ ایران در کجای این تصمیم دیده شده است؟ ایران نسبت به این رفتار ها چه واکنشی نشان خواهد داد؟ امروز کارشناسان و تحلیلگران در انتظار پاسخ این سوالات از زبان مسئولین سیاست خارجی ایران هستند.
به تحولات مهمی اشاره کردید که پشت مرزهای شمال غربی در جریان است، بعد از بازپس گیری قره باغ باید منتظر چه اتفاقاتی بود؟
داستان قره باغ پیچیدگی های فراوانی دارد. امروز آذربایجان یک جمهوری خود مختار ارمنی نشین را باز پس گرفته است. قره باغ امروز اکثریتی ارمنی نشین دارد. در شرایطی طبیعی و بدون جانبداری باید امکان زندگی در صلح و آرامش را برای ساکنان ارمنی قره باغ در نظر گرفت. این مردم نباید زندگی خود را از دست بدهند.
از طرفی باید برای آذربایجان نیز این حق را در نظر گرفت که منطقه ای از خاک اش را پس می گیرد. بر اساس توافقاتی که در زمان شوروی سابق بود قره باغ بخشی از خاک آذربایجان است.
اگر آذربایجان زیاده طلبی کند و با تبلیغات، ارمنی بودن ساکنان این منطقه و تعلقشان به ارمنستان را برجسته کند، با ایجاد بحران مهاجرت سر منشا اختلافات و درگیری هایی دراز مدت خواهد بود. مساله قره باغ باید با مذاکره و در نظر گرفتن واقعیات حل شود تا از خلق مشکلات جدید در آینده منطقه جلوگیری شود.
با توجه به حمایت همه جانبه ترکیه از آذربایجان، آیا می توان حضور آمریکا در این منطقه در حمایت از ارمنستان را پیش بینی کرد؟
آمریکایی ها در منطقه بوده و هستند. به میزانی که تنش ها بالاتر برود چسبندگی کشور ها به قدرت های حامی بیشتر می شود همانطور که می بینیم آذربایجان در تنش قره باغ از حمایت ترکیه و اسرائیل برخوردار شد.
با بالا رفتن فشار ها وضعیت تشدید می شود و امنیت منطقه مورد تهدید قرار می گیرد. کشور هایی نظیر ترکیه، اسرائیل یا آمریکا آمادگی حضور در این بحران را دارند زیرا در دل این تنش منافعی برای خود تعریف کرده اند.
آمریکایی ها با حمایت از ارمنستان پا به حیاط خلوت روسیه می گذارند. همانطور که روسیه با حمله به اوکراین وارد حیات خلوت آمریکا و ناتو شده است.
ترکیه با اعلام نیاز آذربایجان مشتاقانه وارد قفقاز شد و توانست به آن سوی دریای خزر راه پیدا کند و با شاخص هایی مثل زبان و فرهنگ مشترک، در کشور های آن سوی خزر چسبندگی ایجاد کند. اسرائیل نیز برای ایجاد رابطه و حضور در کشور های همسایه و هم مرز با ایران مشتاق است. به این ترتیب یک بحران سیاسی بین دو کشور همسایه به محل زایش منافع دیگر قدرت ها تبدیل شده است. از این رو گفته می شود سناریو هایی که برای قره باغ چیده شده، در صورت اجرا روابط ایران با همسایگان شمال غربی را تحت تاثیر قرار می دهد و ایران را متضرر خواهد کرد. سیاست خارجی ایران باید با در نظر گرفتن منافع خود برای خاموش شدن این آتش اقدام کند.