ایران در چند دهه اخیر تعداد زیادی از دانشگاهیان و نخبگان را در پدیده فرار مغزها از دست داده است و این روند همچنان بنا بر دلایل سیاسی، فرهنگی و اقتصادی تداوم دارد.
به موازات روند فراز مغزها در ایران، برخی نهادهای علمی و یا دولتی کوشش می‌کنند، میل وگرایش مهاجرت نخبگان را مهار کنند و برای این منظور در سالهای اخیر بعضاً به نخبگان و دانشگاهیان بها می‌دهند. با آنکه دولت‌ها در مقوله تولید و آموزش علم شعارهای زیادی می‌دهند، اما جایگاه آموزش و علم در دهه‌های اخیر بر اثر مهاجرت نخبگان، دچار خسارت سنگینی شده است. در مراسمی که در دانشگاه تهران برگزار شد، تعدادی از چهره‌های علمی و دانشگاهی در مورد جایگاه وتقدیر از نخبگان دانشگاه، وضعیت نشر کتاب و مقالات علمی، سخنرانی کردند.
پروفسور سیدحسن امین، فیلسوف، ایرانشناس و حقوقدان در این مراسم گفت: مراکز علمی و دانشگاهی، همواره کانون و مرکز ثقل مناسبات علمی و فرهنگی در دهه‌های اخیر بوده‌اند.
وی خاطر نشان کرد: در سالهای اخیر تولیدات علمی و انتشار کتاب و مقاله در ایران، مخصوصاً از منظر مشارکت فعال بانوان و جوانان و نزدیک شدن به برابری جنسیتی در خلق آثار و نگارش کتاب موفق بوده است. سید حسن امین افزود: روند مثبت تولیدات کمی دانشگاهی و فرهنگی باید بسوی نیازهای جامعه و رشد کیفی ارتقا پیدا کند تا نسل‌های بعدی بتوانند کوشش‌ها انجام گرفته را در مسیر تولید علم و فرهنگ، دنبال کنند. وی در مورد فراز مغزها تصریح کرد: اگر ما نتوانیم روند مهاجرت را کنترل و هدایت نکنیم، کشور با خسارت زیادی مواجه می‌شود و باید خروج نخبگان دانشگاهی که مهم‌ترین سرمایه‌های ملی به حساب می‌آید متوقف و سامان داده شود. وی تاکید کرد: خانواده‌ها، مدارس و دانشگاه‌های ما نباید به کارخانه مهاجر پروری و تأمین نیروی انسانی تحصیل کرده کشورهای بیگانه تبدیل شوند و اگر مسئولان تدابیر لازم را اتخاذ نکنند، در آینده خسارت فراز مغزها بیشتر نمایان خواهد شد.
سید حسن امین گفت: تاریخ بشریت را شامل دو دوره پیش از اختراع خط و کتابت (دوران پیش از تاریخ) و پس از آن (دوران تاریخی) تقسیم کرد و بنابر این پدیده کتابت و تولید آثار مکتوب را مهم‌ترین وسیله انتقال معارف بشری و یکی از بارزترین مؤلفه‌های تمدنی دانست.
وی گفت: تاریخ و سرزمین ایران، از معدود کانون‌های تمدن بشری است که به علت سابقه یورشها و کتاب سوزی های اجانب و همچنین شرایط نشر، تعداد آثار مکتوب تولید شده است، اما امکان نشر و کتابت را نیافته است.
وی افزود: در درازای تاریخ ما، امر نگارش عمدتاً موضوعی مردانه بوده و نیمی از جمعیت ایران زمین یعنی زنان معمولاً از امکان نگارش کتاب محروم بوده‌اند.
پروفسور حسن امین ضمن ابراز قدردانی از نویسندگان این همایش، ازاینکه تعداد بانوان نویسنده و مؤلف در این آیین رونمایی کتاب با آقایان برابر وحتی شاید کمی بیشتر از مردان بود، ابراز خشنودی کرد و افزود:
بسیار جای تأسف دارد که در تاریخ چندهزارساله ایران، از آغاز تا زمان مشروطیت تعداد زنان دانش پژوه. نویسنده و شاعر ایران بسیار اندک بود و برای مثال در حوزه شعر و ادب، در سیزده قرن تاریخ ایران پس از اسلام تنها محدود به رابعه بلخی، مهستی گنجوی، ملک جهان خاتون شیرازی و طاهره قرةالعین بوده است. اکنون حضور فعال بانوان پژوهشگر. تحصیلکرده، نویسنده و اهل علم و فرهنگ بسیار امید بخش است.
سید حسن امین خاطرنشان کرد: در دوران حاضر ایران نیاز مبرمی به بهره وری هرچه بیشتر از مغزهای جوان بدون هیچ تبعیضی برای گسترش و افزایش تولید علمی، صنعتی، و فرهنگی و اجتماعی دارد، ولی باکمال شوربختی کشور ما به صادرکننده مغزهای نخبه بطور خام تبدیل شده است بدون اینکه ازین همه استعداد بهره برداری علمی گردد. آیا درست است که خانواده‌های ایرانی به کارخانه «مهاجر پروری» تبدیل شوند و پسران و دختران ایرانی پس از رسیدن به رشد، به عنوان نیروی انسانی تحصیل کرده به کشورهای دیگر که هزینه‌ای بابت پرورش و آموزش آنان نپرداخته‌اند، جذب شوند؟