سید علی موسوی خلخالی- روزنامه نگار
اکو سازمانی است که در سال ۱۳۴۱ با همت ایران، پاکستان و ترکیه و به پیشنهاد تهران با عنوان سازمان همکاری عمران منطقه‌ای پایه‌ریزی شد. فعالیت این سازمان برای مدتی متوقف ماند تا این که در سال ۱۳۶۴ (۱۹۸۵ میلادی) و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی به ابتکار ایران مجددا فعال شد. هدف از تشکیل این سازمان ارتقای شرایط برای توسعه اقتصادی پایدار و افزایش سطح زندگی و رفاه مردم، گسترش تجارت درون منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای و حذف موانع تجاری، تلاش برای ادغام تجارت کشورهای منطقه با تجارت جهانی و ارتقای همکاری‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، فنی و علمی، توسعه زیربناهای حمل و نقل و ارتباطات، توسعه همگرایی بخش دولتی و خصوصی با تأکید بر آزادسازی اقتصادی و تدوین برنامه مشترک برای توسعه منابع انسانی و بهره‌برداری از منابع طبیعی اعلام شده است.
به‌واسطه عضویت تعدادی از کشورهای غنی از انرژی جهان در این سازمان، اکو از منظر تأمین و انتقال انرژی حائز اهمیت فراوانی برای جهان است. همچنین اشراف بر چند آبراه استراتژیک جهان و همسایگی با پنج دریای مهم، شرایط ژئوپولیتیک و سرزمینی یگانه‌ای را برای سازمان همکاری اقتصادی به وجود آورده است به گونه ای که هیچ مسیری از اروپا به آسیا برای تجارت و حمل و نقل باصرفه‌تر و کوتاه‌تر از منطقه اکو شناخته نمی‌شود.
اما بعد از گذشت بیش از ۳۹ سال از تاسیس این سازمان که می‌توانست سازمانی مهم و در خور توجه باشد و در سطح کلان منطقه‌ای فعالیت کند و احترامی بین المللی داشته باشد، نه تنها اهداف تعریف شده محقق نشده است بلکه به نظر می رسد کشورهای عضو نیز توجه چندانی به آن ندارند.
در حالت طبیعی، حداقل ۵۰ درصد تجارت کشورهای عضو سازمان همکاری اقتصادی باید با اعضای درون سازمان انجام می‌گرفت اما عملا چنین نیست. کاهش تعرفه های تجاری دو طرف هنوز به حد مطلوب که بیانگر گسترش روابط باشد نرسیده، کوریدورهای شرق به غرب و شمال به جنوب، هیچ کدام، به مرحله بهره برداری کامل نرسیده اند و پروژه های مربوطه به کندی پیش می روند، توسعه حمل و نقل هوایی کشورهای عضو به ویژه با ایران بسیار ناقص است، مثلا می توان گفت حمل و نقل هوایی میان ایران با کشورهای آسیای میانه بسیار ناچیز و در حد صفر است، توسعه حمل و نقل ریلی و دریایی کندتر از حد انتظار است و مناسبات تجاری کشورها بسیار پایینتر از ظرفیت ها و انتظارات است.
انتظارات از ایران مبتکر
از ایران که مبتکر این سازمان است انتظار می رود بیش از پیش برای توسعه و انسجام اکو فعالیت داشته باشد. اما به دلیل مشغولیت ایران به اختلافات و مسائل داخلی که در بسیاری از مواقع از اندازه گذشته و بر سیاست های کلان کشور تاثیر گذاشته و غفلت از مناسبات بین المللی را موجب شده و همچنین نبود یک استراتژی روشن و پایدار برای تعاملات بین المللی ایران، سبب شده است تا به سازمان هایی نظیر اکو توجه کافی یا اصلا توجه نشود.
همچنین تحریم‌های ایران سبب شده است تا توانایی‌های بالقوه آن تحلیل روند و نتواند به استفاده از توانایی‌هایش در تقویت همکاری‌ها در سازمان هایی نظیر اکو همت گمارد.
کشورهای عضو سازمان اکو همگی کشورهایی هستند که در عین حضور در یک منطقه جغرافیایی مشترک و برخورداری از مشترکات بسیار فرهنگی مثل نوروز و شب یلدا، از نوعی انزوای منطقه ای رنج می برند، این موضوع خود می تواند انگیزه‌ای کافی به کشورهای عضو دهد تا تلاش بیشتری برای حفظ و تقویت سازمان اکو صرف کنند و برای قدرت بخشیدن به آن تمایل بیشتری داشته باشند. ترکیه که از اروپا رانده شده و در منطقه بسیاری کشورها به ویژه کشورهای عربی به آن نگاه رقابتی دارند، ایران که در منطقه عربی به چشم کشوری رقیب یا حتی غیردوست نگریسته می‌شود، کشورهای آسیای مرکزی که در عین اختلافات دوجانبه با یکدیگر، از سوی قدرت بزرگتر منطقه یعنی روسیه از نگاه بالا – پایینی آن احساس رنج می‌کنند، پاکستان که بزرگترین همسایه آن، هند به آن به چشم یک کشور مزاحم می‌نگرد، همگی می توانند انگیزه‌ای داشته باشند تا در سازمان اکو فعالیت و پویایی بیشتری داشته باشند.
شایسته است دولت چهاردهم که تاکید کرده است بر گسترش روابط با همسایگان و اولویت دادن به آنها توجه ویژه دارد و اتفاقا رئیس آن نخستین سفر خارجی خود را به یکی از کشورهای منطقه انجام داد، بر خلاف دولت‌های گذشته نگاه متفاوتی به سازمان اکو داشته باشد و به آن به دیده یک پتانسیل ویژه بنگرد تا از ظرفیت‌های آن استفاده بیشتر شود. سازمانی که می‌تواند در حل بسیاری از مشکلات کوچک و بزرگ کشور و منطقه کمک رسان باشد.
برگرفته از: دیپلماسی ایرانی