شمارش معکوس تا ضرب الاجل اروپایی‌ها برای فعال سازی مکانیسم ماشه آغاز شده است، اروپایی‌ها پیشنهاد داده‌اند که مهلت به کار انداختن مکانیسم ماشه تمدید شود. اما تهران با این استدلال که اروپایی‌ها پایبند برجام نبوده‌اند پس نمی‌توانند در مورد مکانیسم ماشه تصمیم‌گیری کنند زیر بار این موضوع نرفته است.در این میان عباس عراقچی گفت‌وگوهایی با اروپایی‌ها داشته و نزدیک بودن زمان مهلت ضرب‌الاجل را یادآوری کرده‌اند. با این حال آنها بر راه حل دیپماتیک تاکید داشته‌اند. اما مسئله آنجاست که غربی‌ها بر غنی سازی صفر درصد ایران پافشاری دارند و خط قرمز ایران به صفر رساندن غنی‌سازی است.
در این رابطه اقتصادنیوز با سیدجلال ساداتیان کاردار پیشین ایران در لندن به گفت‌وگو نشسته است.
ساداتیان می‌گوید تهران بر ادامه غنی‌سازی صلح‌آمیز، آمادگی شفاف‌سازی و توان دفاعی خود تأکید دارد؛ پیام ایران روشن است: مذاکره واقعی و نه تسلیم، راه حل است و مقاومت داخلی و انسجام مردمی حفظ شده است.
مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید؛
****
* آقای ساداتیان، ۱۰ روز کمتر تا اولتیماتوم اروپایی‌ها باقی مانده است. چه مسیر حقوقی و دیپلماتیکی برای ایران وجود دارد که از فعال شدن مکانیزم ماشه جلوگیری کند؟
آقای عراقچی وزیر خارجه با تروئیکا اروپایی و رئیس سیاست خارجی (هرچهار نفر) اتحادیه گفت‌وگوهایی داشته است. بعد از آن، وزیر خارجه انگلیس توییتی منتشر کرد و گفت که ما متعهد به ادامه مسیر دیپلماسی هستیم. آقای عراقچی یکشنبه نیز با لاوروف صحبت کرده است. طبق اطلاع‌رسانی ما، هنوز خبر رسمی از سمت روسیه دریافت نکرده‌ایم. آقای لاوروف گفته است که اتحادیه و تروئیکا صلاحیت لازم برای فعال کردن اسنپ‌بک را از دست داده‌اند و نمی‌توانند این کار را انجام دهند.
در عین حال، قرار است که امروز سه‌شنبه در سطح معاونین، گفت‌وگوهای ایران و تروئیکا برگزار شود. این وضعیت ظاهراً بحرانی است، اما آنچه در عمق رخ می‌دهد و جایگاه اروپایی‌ها و تأثیرات اقدامات آمریکا بر آنچه در ظاهر دارند تدارک می‌بینند، اهمیت دارد. منظور از این اقدامات، مجموعه‌ای از تحرکات نظامی و تدارکاتی است که آمریکا در منطقه انجام می‌دهد؛ مانند جابه‌جایی نیرو از پایگاه العدید در قطر و تخلیه پایگاه در عراق، که بیشتر حدس زده می‌شود برای یک حمله گسترده‌تر باشد.
هدف این اقدامات، وادار کردن ایران به تسلیم کامل است تا دیپلماسی محدود به پذیرش صفر درصد غنی‌سازی و جمع کردن برنامه هسته‌ای شود. سپس احتمالاً به سراغ مسائل موشکی و منطقه‌ای ایران خواهند رفت.
در این زمینه، آقای لاریجانی چند روز قبل در سخنانی که در سایت رهبری منتشر شد، به‌طور مفصل مسائلی را مطرح کرد. ایشان تأکید کردند که برخلاف آنچه دیگران می‌گویند، مقاومت از بین نرفته است و همچنان وجود دارد؛ چه در عراق و چه در حزب‌الله. ایشان همچنین گفتند که ایران تدارکات لازم خود را انجام داده و تا حد امکان وابستگی به منابع خارجی را محدود کرده است. از نظر آقای لاریجانی مسئله اسنپ‌بک برای ایران آن اهمیتی که دیگران مطرح می‌کنند را ندارد و اثرات خاص خود را از دست داده است.
ایشان در عین حال پیام می‌دهد که می‌خواهد زندگی مردم در آرامش باشد و شرایط زندگی عادی را مهیا کند؛ یعنی تمایل به جنگ ندارد و دنبال حل مسائل از طریق دیپلماسی است، اما بر استقلال خود و نیازمندی‌های داخلی، از جمله غنی‌سازی، تکیه دارد.
خلاصه اینکه ایران پالس مذاکره‌ای منطقی با تأکید بر توانمندی‌های داخلی ارسال می‌کند و اگر طرف مقابل اصرار بر تسلیم کامل داشته باشد، ایران زیر بار نخواهد رفت. در عین حال، تدارکات لازم برای دفاع نیز فراهم شده است.
این فضای عمومی فعلی است؛ اما اینکه دیپلماسی چقدر موفق باشد و اروپایی‌ها پس از سه‌شنبه چه موضعی اتخاذ کنند، مشخص نیست. ممکن است مهلتی برای برجام تمدید شود، اما اجرای آن در حد تروئیکا نیست و نیازمند تصمیم شورای امنیت برای تمدید قطع‌نامه ۲۲۳۱ است. این فضا نشان می‌دهد که غربی‌ها ممکن است تلاش کنند، اما همه اقدامات آنها زیر سؤال رفته است؛ روسیه هم موضوع را زیر سؤال برده است. البته موضع چین هنوز مشخص نیست.
این در واقع به این معناست که ایران، روسیه و شاید هم چین با استدلال اینکه اروپایی‌ها پایبند برجام نبوده‌اند، مشروعیت استناد به مکانیسم ماشه که در این توافق بوده را ندارد ...
بله. مخالفت آنها بر این مبنا است که می‌گویند این در اختیار افراد نیست که بخواهند؛ مثلاً تروئیکا نیست که بتواند با ایران توافق کند، چون برجام ماهیت خود را از دست داده است...
این استدلال حقانیت ایران را دنبال می‌کند؛ اما سؤال این‌جاست که آیا برای ایران سود به دنبال دارد یا آنکه به ضرر ایران تمام خواهد شد؟
الان ایران دنبال این است که این ۹ روز تمام شود. وقتی این ۹ روز تمام شود، طبیعتاً مهلت اروپایی‌ها به پایان می‌رسد. به این ترتیب، اولاً ایران این داستان را زیر سؤال می‌برد، که البته همین الان هم این کار را کرده است. ثانیا آنکه وقتی آمریکا و اسرائیل به ایران و تأسیسات هسته‌ای کشور حمله کردند؛ اروپایی‌ها به رغم عضویت ایران در ان‌پی‌تی آن را محکوم نکردند. این یعنی اروپایی‌ها هیچ اعتقادی به برجام نداشتند و عملاً از آن خارج شده‌اند.
در نتیجه، نمی‌توانند بعد از ۱۰ سال که به هیچ‌کدام از بندهای برجام متعهد نبوده‌اند، بخواهند به یک بند برجام، توسل پیدا کنند و اسنپ‌بک را فعال کنند. این استدلال در نامه‌ای به دبیرکل سازمان ملل و رئیس دوره‌ای شورای امنیت ارسال کرده و اعتراض کرده است که اروپایی‌ها هیچ حقی نسبت به مسئله اسنپ‌بک ندارند و ایران خود را از این محدودیت‌ها مبرا می‌داند.
با این حال، دنیا دنیای زور و قلدری است. آنها ممکن است در خیلی موارد به هیچ بندی استناد نکنند، مگر آن چیزی که به نفع خودشان باشد. حالا که این ماجرا این‌گونه تفسیر می‌شود، ممکن است آنها هم تفسیر خود را داشته باشند و بخواهند تبعات قضیه را متوجه ایران کنند.
این یک بحث حقوقی است که ایران در حال استدلال درباره آن است، اما ابهامات اجرایی وجود دارد. ظاهر مطلب این است که آنچه ایران، روسیه و احتمالاً چین مطرح می‌کنند، این است که اروپایی‌ها نمی‌توانند اسنپ‌بک را فعال کنند. اگر هم قرار باشد مهلت بیشتری داده شود، مثلاً فضایی شش ماهه یا یک ساله برای گفت‌وگو فراهم شود، این اختیار در دست شورای امنیت است. یعنی همه اعضای شورای امنیت، اعم از اعضای دارای حق وتو و غیره، باید رأی دهند؛ ۱۶ عضو باید تصویب کنند تا اجرا شود. این سازوکار، امکان وتو را هم دارد. موضع روسیه در این زمینه این است که اگر وارد آن فضا شود، ممکن است با وتو مواجه شود، حتی اگر حرفی رسمی درباره وتو نزده باشد.