عراق کشوری با اقلیمی عمدتاً گرم و خشک است که تابستان‌های داغ و زمستان‌های معتدلی دارد. بخش‌های مرکزی و جنوبی آن بیابانی هستند، در حالی‌که مناطق شمالی، به‌ویژه اقلیم کردستان، آب‌وهوایی کوهستانی و خنک‌تر دارند. اما یکی از پرسش‌های رایج درباره عراق این است که آیا عراق دریا دارد. پاسخ کوتاه این است که عراق در حال حاضر تنها حدود ۵۸ کیلومتر خط ساحلی با خلیج فارس دارد که در منطقه بندر ام‌القصر در استان بصره واقع شده است. این نوار باریک، تنها راه مستقیم عراق برای رسیدن به آب‌های آزاد است. امروزه بندر ام‌القصر، که از طریق شط العرب به خلیج فارس می‌رسد، مهم‌ترین راه دریایی عراق به‌شمار می‌رود.
دریاچه‌ای در قلب بیابان
شاید برای شما هم جالب باشد که در گذشته در دل عراق دریاچه‌ای پرآب وجود داشت. دریاچه نجف که در عربی به آن «بحر النجف» گفته می‌شود، یکی از پدیده‌های جغرافیایی تاریخی عراق است که در غرب شهر نجف، پشت قبرستان وادی السلام، واقع شده است. از دیرباز در منابع تاریخی و جغرافیایی از این دریاچه نام برده شده و در دوره‌های مختلف یکی از منابع طبیعی مهم منطقه به‌شمار می‌آمده است. دریاچه نجف، که در برخی منابع به‌عنوان «گودال نجف» نیز از آن یاد شده، با وسعتی نسبتاً زیاد در دشت فرورفته‌ای واقع شده بود. در گذشته، این دریاچه در مسیرهای تجاری و نظامی مهم قرار داشت و حتی نویسندگان متون اسلامی نیز به آن اشاره کرده‌اند. برخی روایت‌ها حاکی از آنند که این منطقه زمانی بخشی از یک دریا یا شاخه‌ای از فرات بوده که بعدها به مرور زمان به دریاچه‌ای جداگانه تبدیل شده است.
امروزه دریاچه نجف تقریباً 35 کیلومتر طول و 10 کیلومتر عرض دارد. البته حجم آب این دریاچه در فصول مختلف، متفاوت بوده و به همین دلیل اندازه آن بسته به فصل تغییر می‌کند. یکی از مهم‌ترین دلایل کاهش شدید حجم آب دریاچه نجف، تغییرات اقلیمی و کاهش منابع آبی در طی قرون گذشته بوده است. همچنین سدسازی‌ها و انحراف مسیر رودخانه‌ها در طول تاریخ، باعث شد که منابع تغذیه کننده این دریاچه از بین بروند. از سوی دیگر، افزایش بی‌رویه برداشت آب از منابع زیرزمینی و گسترش شهرنشینی و تغییر کاربری زمین‌ها در اطراف این دریاچه نیز در خشک شدن آن نقش داشت.
با این حال، حیات در این منطقه همچنان جریان دارد و تفاوت اقلیمی آن با سایر نقاط محسوس است. از سال ۲۰۱۷ تاکنون، حضور ۱۶۸ گونه مختلف از پرندگان محلی و مهاجر در این منطقه ثبت شده که همین موضوع به یکی از دلایل اصلی جذب گردشگران به دریاچه نجف تبدیل شده است. همچنین تاکنون حدود ۳۰ گونه گیاهی سازگار با شرایط بیابانی در این منطقه شناسایی شده‌اند. امید می‌رود با احیای منابع آبی و تزریق دوباره آب به این دریاچه، بار دیگر شاهد رونق حیات آبزیان و پوشش گیاهی سرسبز در اطراف آن باشیم.
عراق، برخلاف تصور رایج، تنها سرزمینی بی‌آب‌وعلف نیست. با توجه به توضیحات این مطلب به این نکته می‌رسیم که واقعیت جغرافیایی عراق پیچیده‌تر از تصورات رایج است. این کشور از طریق خط ساحلی واقع در جنوب آن در استان بصره به دریا دسترسی دارد. همچنین از دیرباز تاکنون در نزدیکی نجف دریاچه‌ای وجود داشته که تاریخی پرفراز و نشیب را طی کرده است. اگر اهل سفر باشید می‌توانید چهره‌ای شگفت‌انگیز و کمتر دیده‌شده از این سرزمین را مشاهده کنید.