توصیه‌هایی همچون «بچه‌ها را بغل کنید، نفس عمیق بکشید، اخبار را گاهی دنبال کن، ورزش و پیاده‌روی کن یا موسیقی لایت گوش کن و...". مخاطبان ممکن است تحت تأثیر جنگ روانی و رسانه‌ای قرار گیرند که بیش از تجربه مصیبت، موجب نگرانی و ناامیدی و ترس و واهمه در افراد می‌شود. در اغلب پیام‌های کارشناسان به حفظ خونسردی و آرامش تأکید می‌شود، ولیکن در کمتر توصیه‌ای به چگونگی حفظ خونسردی و آرامش در زمان بحران و ازجمله بمباران و موشک‌باران شهرها اشاره‌شده است. در شرایطی که کشور آماج انواع حملات هوایی دشمن ددمنش قرارگرفته لازم دانستم با استناد به آموزه‌های دینی و روان‌شناسی، نکات و توصیه‌هایی را به رشته تحریر درآورم تا استرس و اضطراب را برای همگان به‌ویژه کودکان که درک درستی از جنگ و تبعات روانی و اجتماعی آن ندارند، بتوان کنترل و مدیریت کرد. حفظ خونسردی در شرایط جنگ و بحران، نیازمند ترکیبی از روش‌های معنوی، روان‌شناختی و عملی است. در ادامه راهکارهایی بر اساس آموزه‌های قرآنی، دین اسلام و علم روان‌شناسی می‌آید:
ایمان و توکل به خداوند * ایمان به خدا: ایمان به خداوند و استفاده از آموزه‌های دینی می‌تواند نقش مهمی در آرامش و خونسردی‌مان ایفا کند. در قرآن کریم آمده که مؤمنان باید به خداوند توکل کنند. این توکل بی‌شک می‌تواند آرامش خاطر نسبی ایجاد کند. آیات قرآن مانند «أَلَا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ» (سوره رعد، آیه 28) به اهمیت یاد خداوند در آرامش روح اشاره دارد. بی تردید بسیاری از مؤمنان متوکل در این ایام و اوقات بحرانی پیوسته با اذکار مربوطه و توصیه‌شده خدا را یاد می‌کنند. مؤمنان معتقدند مرگ و حیات دست خدای متعال است و تا دست تقدیر، هجرت ما را به سرای ابدیت رقم نزده باشد در کُنَف حمایت حضرتش حق حیات خواهیم داشت. دعا و ذکرهای خاصی هم مانند "لا حول ولاقوة الا بالله" یا ذکر " یا حفیظ"می‌تواند به مومنان اهل ذکر و دعا کمک کند تا احساس آرامش بیشتری داشته باشند.
استفاده از آموزه‌های اسلامی * صبر و شکیبایی: قرآن کریم بر اهمیت صبر در همه حال تأکید دارد. آیه «إِنَّمَا یُوَفَّى الصَّابِرُونَ أَجْرَهُمْ بِغَیْرِ حِسَابٍ» (سوره زمر، آیه 10) نشان‌دهنده اهمیت صبر پیشه کردن است؛ صبور بودن در شرایط و اوقات سخت است. چنانچه همراه با نیتی خالص و برای رضای خدا و حفظ حرّیت و مصالح جامعه باشد حتماً با پاداشی بی‌حساب در آخرت همراه خواهد بود. * یادآوری نعمت‌های موجود: در زمان سختی، باید بیش از هر زمان دیگر به نعمت‌های خداوندی ازجمله نعمت حیات، سلامتی، در دسترس بودن احتیاجات مادی، و نعمت بودن در کنار خانواده فکر کرده و شکرگزاری کنیم. توجه و برشمردن داشته‌ها و نعمت‌های الهی که تا این زمان از آن‌ها برخورداریم می‌تواند دیدگاه ما را نسبت به اوضاع دشوار و استرس‌زا تغییر دهد و به ما آرامش بخشد.
مدیریت احساسات و اضطراب * تنفس عمیق: فن‌های تنفس عمیق که از سوی روان‌شناسان این روزها تأکید می‌شود، می‌تواند در مقاطعی به کاهش استرس و اضطراب کمک کند. این فن خاطرنشان می‌کند که در زمان تجربه وضعیتی نگران‌کننده و خطرناک چند دقیقه تنفس عمیق و با کامل ژرف می‌توان بر اوضاع برهم زننده آسایش، مسلط شد. * توجه به احساسات: لازم است به‌جای سرکوب کردن و پنهان کردن احساسات، آن‌ها را شناسایی و مدیریت کنیم. باید با اعضای خانواده و عزیزان درباره احساسات خود صحبت کرده و به نحوی این احساسات را به اشتراک بگذاریم و از کودکانمان بخواهیم احساساتشان را با ما در میان بگذارند تا به درک آنان از موقعیت‌های خطرناک و عمق نگاهشان وقوف پیدا کنیم.
تقویت ارتباطات خانوادگی * گفتوگو با خانواده: در موقعیت‌های بحرانی و خطرناک لازم است مرتبط با اعضای خانواده درباره نگرانی‌ها و ترس‌ها صحبت و مشورت کنیم. بی تردید این گفت‌وگوهای همدلانه می‌تواند باعث ایجاد حس همبستگی و اطمینان از حمایت عزیزان شود. * برنامه‌ریزی مشترک: برای مواجهه با بحران‌ها، لازم است یک برنامه مشترک با طراحی سناریوهای مختلف باهم فکری اعضای خانواده تهیه کرد. این برنامه می‌تواند شامل شناسایی و انتخاب مکان‌های امن، عزیمت به مکانی دور از شهر، گردآوری مواد خوراکی، بهداشتی و حفاظتی ضروری و حتی فعالیت‌های سرگرم‌کننده باشد.
توجه به‌سلامت روان * فعالیت بدنی: ورزش، پیاده‌روی در محیطی امن به‌ویژه در طبیعت ایمن می‌تواند تا حد زیادی به کاهش استرس کمک کند؛ حتی راه رفتن در خانه هم تااندازه‌ای منجر به آرامش و سلامت روان خواهد شد. * مدیتیشن و یوگا: تمرینات مدیتیشن و یوگا که مبتنی بر تمرکز بر قوای ذهنی است، می‌تواند به کاهش اضطراب و افزایش تمرکز کمک کند.
آموزش مهارت‌های مقابله‌ای * یادگیری مهارت حل مسئله: با یادگیری مهارت‌های حل مسئله ازجمله چگونگی فائق آمدن بر استرس و اضطراب، می‌توان بهتر با چالش‌ها و مشکلات روبه‌رو شد. * توسعه مهارت‌های ارتباطی: بی تردید مهارت‌های ارتباطی مؤثر با اعضای خانواده و عزیزان و بستگان به ما کمک می‌کند تا بهتر با دیگران ارتباط برقرار کرده، از راهنمایی‌های افراد مجرب و در صورت لزوم کارشناسان بهره‌گیری کرده و راهنمایی بیشتری را از سوی آنان دریافت کنیم. * آمادگی برای بحران: با تهیه یک برنامه و آماده‌سازی برای شرایط اضطراری، ازجمله اتخاذ تدابیری برای سناریوهای محتمل احساس کنترل بیشتری بر اوضاع خواهیم داشت.
اطلاع‌رسانی و آگاهی * دریافت اطلاعات معتبر: در اوضاع نامعین و نابسامان، به‌ویژه در شرایط جنگ‌های ترکیبی که رسانه‌ها به‌طور گسترده ابزار ایجاد یاس و امیدآفرینی جامعه‌ای تلقی می‌شوند، باید اخبار تحولات و رویدادهای خبری را صرفاً از منابع معتبر و موثق ازجمله خبرگزاری‌های رسمی کشور، دریافت کرد تا شایعات و اخبار نادرست موجب افزایش نگرانی و دلهره مضاعف افراد نشود. توجه به این نکته می‌تواند به کاهش اضطراب ناشی از دریافت اخبار نادرست که با اهداف تشویش اذهان عمومی تولید و بازنشر می‌شود، کمک کند.
چگونه کودکان را از تأثیرات منفی اخبار جنگ محافظت کنیم؟ * خاموش کردن رسانه‌ها در حضور کودکان تلویزیون، رادیو یا دستگاه‌هایی که اخبار جنگ پخش می‌کنند را در حضور کودکان خاموش‌کنیم؛ زیرا تصاویر و صداهای مرتبط با جنگ می‌توانند برای کودکان ترسناک و اضطراب‌آور باشد.
* مدیریت دسترسی به شبکه‌های اجتماعی اگر کودک به گوشی یا تبلت دسترسی دارد، از ابزارهای کنترلی والدین (مانند تنظیمات محدودیت محتوا در اپلیکیشن‌ها یا دستگاه‌ها) استفاده کنیم تا از مواجهه با محتوای خشونت‌آمیز یا اخبار جنگ جلوگیری شود.
* ایجاد محیط آرام سعی کنیم در زمان پخش اخبار، کودکان را به فعالیت‌های دیگر مثل بازی، مطالعه یا گفتوگو در فضایی دور از رسانه مشغول کنیم.
* نظارت غیرمستقیم بدون ایجاد حس محدودیت، مراقب باشیم که کودکمان به‌طور اتفاقی در معرض اخبار قرار نگیرد، ازجمله در خانه اقوام یا محیط‌های عمومی با رعایت این نکات، می‌توان خونسردی خود را در شرایط جنگی حفظ و خانواده را به آرامش دعوت کرد. به امید اینکه سایه شوم جنگ هر چه زودتر از کشور مقاوم و جامعه صبور مرتفع گردد.