سرعت پیشرفت فناوری، رواج رسانههای اجتماعی و چشمانداز جهانی که با مسائل پیچیده اجتماعی و زیستمحیطی مشخصشده است، مجموعهای منحصربهفرد از چالشها را ارائه میدهد که بر سلامت جسمانی، عاطفی و روانی کودکان تأثیرگذار است.
در سالهای اخیر، اولویتهای اجتماعی تغییر کرده و ارزشهای سنتی خانواده با تمرکز بر وضعیت مادیگرایی برای برخی خانوادهها جایگزین شده است. کودکان و نوجوانان چیزهایی را که در خانوادهشان اهمیت دارد، یاد میگیرند. بسیاری از والدین بیشازحد کار میکنند، اضطراب بیشازحد دارند و تا حد زیادی تحتفشار اقتصادی قرار دارند.
ساعات طولانی دوری از خانه، در آنها احساس گناه ایجاد میکند، بنابراین خلأ حضورشان در خانه را با هدایا و تلاش برای پاسخ به سایر زیادهخواهیها جبران میکنند. کودکان امروزی عاشق تجملاند و مستبد شدهاند. حتی گاهی به بزرگترها بیاحترامی میکنند و بهراحتی با والدین خود مخالفت میکنند.
چنانچه به کودکان و نوجوانان نسلهای قبل نگاه کنیم و آنها را با بچههای امروزی مقایسه کنیم، از خودمان خواهیم پرسید، چه اتفاقی افتاده است؟ ما والدین تغییر کردهایم؟ برخی از این تغییرات، خوب و بعضی چندان بهجا نیستند. بسیاری از والدین هنوز زخمهای دردناک دوران کودکی را احساس میکنند و تلاش میکنند تا از تکرار تاریخ جلوگیری کنند. ما به نسلی از والدین تبدیلشدهایم که نمیخواهیم کودکانمان لحظهای ناراحت شوند.
ما از آنها دفاع میکنیم تا ناچار نشوند با عواقب اقدامات خود روبهرو شوند. ما راه آنها را برای همهچیز هموار میکنیم. به عبارت گویاتر، ما همهچیز را درست میکنیم. اما این روش موجب بیانگیزگی عمومی، اخلاق کاری ضعیف و وابستگی در میان کودکان و جوانان آینده میشود. ما شاهد افزایش هشداردهنده مسائل مربوط بهسلامت روان در میان همه گروههای سنی هستیم.
کودکان، نوجوانان و جوانان ما نمیتوانند بازندگی کنار بیایند. اگر ما برای اطمینان از خوشبختی آنها اینهمه تلاش کردهایم، پس چرا نسلی عصبانی، ناراضی و پراسترس را به وجود میآوریم! مطالعهای در سال ۱۴۰۳ درباره تأثیر بیشازحد اطلاعات بر والدین منتشرشده است، نشانگر این است که والدینی با سطوح پایینتر خودکارآمدی (معروف به اعتمادبهنفس پایینتر) زمان بیشتری را به جستوجوی آنلاین اطلاعات مشغول بودهاند.
نقش والدین در حفظ سلامت کودکان گاهی اوقات اطلاعات سرریز شده میتواند تأثیر مخربی بر اعتمادبهنفس والدین داشته باشد. یک کودک در دنیای مدرن به یک پدر و مادر خوب نیاز دارد، نه یک والدین کامل. از سوی دیگر با گسترش فناوری، لاجرم به سمت سبک زندگی دیجیتالیتر حرکت کردهایم. وقتی صحبت از رشد کودک میشود، استفاده بیمحابا از فناوری در اوایل کودکی نتایج منفی در زمینههای رشد اجتماعی و شناختی کودکان دارد. از طرفی همانطور که سبک زندگی ما به یک حوزه دیجیتالیتر تغییر کرده است، تأثیر مستقیمی بر پویایی نهاد خانواده گذارده است. تعاملات چهره به چهره دگرگونشده است، زیرا امروز اتکای بیشتری به فناوری برای کودکان وجود دارد و بهطور بالقوه کودکان و نوجوانان را در معرض مطالب آزاردهنده قرار میدهد. والدین با افزایش فناوری با یک مسئله فزاینده قطع ارتباط بالقوه در سیستم خانواده مواجه شدهاند. فشار جدیدی بر دوش والدین قرار دارد. با توجه به وضعیت اقتصادی در حال تغییر و نقش و انتظارات والدین، والدگی را برای بسیاری تغییر داده است. در حال حاضر اغلب لازم است که والدین در حال کار باشند، اگرنه یک شغل، بلکه چند شغل برای تأمین مخارج زندگی خود داشته باشند. لذا تغییرات کلی در ارزشهای مرتبط با فرزند پروری حاصلشده است.
چرا فرزندان ما بالغ و مسئولیتپذیر نیستند؟ والدین نسل آلفا (متولدین ۱۳۹۰ به بعد) آموختهاند که والدگی به معنای فراهم کردن امکانات و داراییهای مادی برای بچهها است و خود را بهعنوان «والدین خوب» معرفی میکنند. آنها تلاشی برای رشد آنها نمیکنند، بلکه آنها را بهعنوان فرزندانی بدون مسئولیت، بدون درک انتظارات دنیای واقعی، پرورش میدهند. چنین کودکانی تحت تأثیر داراییهای مادی، درروند رشد خود ناچارند تمرکز خود را بر مسائل مطالعاتی، مهارتها، نگرش، رفتار، صداقت، ارزشها، شخصیت و ... از دست بدهند، که به دلیل فرزند پروری ناموفق، اکثر آنها درنهایت نابالغ میشوند. درنهایت والدین، جامعه، مدارس، دانشگاه، فرزندان خود را به دلیل ناتوانی آنها در انجام مسئولیت در زندگی حرفهای و شخصی پس از رسیدن به سن بلوغ سرزنش میکنند. چنین جوانانی از دنیای واقعی میترسند، و به دنبال منطقه راحتی هستند تا همچون کودکان پنهان شوند.
راهکار والدین لازم است، بهجای تمرکز بر مادیگرایی روی رویکرد ارزشمدار تمرکز کنند تا حس ارزشها، اشتراکگذاری، مراقبت، احترام گذاشتن، مسئولیتپذیری، انضباط شخصی، کار گروهی، رفتار اخلاقی، رفتار بالغ و ... را پرورش دهند. حال که جهان سریعتر از هر زمان دیگری در حال تغییر است، مهم این است که نسل زد و آلفا را برای چالشهایی که با آن روبهرو خواهند شد آماده شوند.