آموزش بهداشت، ترویج دانش، شیوه زندگی سالم در تمام گروه‌های سنی، پرداختن به طیف گسترده‌ای از مسائل بهداشتی از بیماری‌های مزمن گرفته تا سلامت روان و... نقش اساسی در بهبود رفاه جامعه و کاهش هزینه‌های درمانی ایفا می‌کند. چراکه سلامتی یک عامل مهم برای زندگی خانوادگی و اجتماعی است. سلامتی مردم را قادر می‌سازد تا مشارکت فعال و اثربخش داشته باشند؛ اما با وجود ثمرات مثبت سلامتی در بهبود اوضاع کلی جامعه، بسیاری از مردم، نسبت به سلامت خود و همنوعان بی‌توجه هستند. حجم عظیمی از منابع مالی و نیروی انسانی در حوزه سلامت، صرف خدمات‌رسانی به افرادی می‌شود که به آموزه‌های بهداشتی، اخلاقی، فرهنگی، تربیتی، ترافیکی، اقتصادی و ... توجه ندارند. این افراد علاوه بر ایجاد مشکلات جسمی برای خود، برای سایر افراد جامعه نیز گرفتاری ایجاد کرده و با اشغال تخت‌های بیمارستان و ... نظام سلامت را دچار اختلال می‌کنند.
علت
مصرف دخانیات، اعتیاد به مواد مخدر و مشروبات الکلی، درگیری و نزاع، خودکشی، بی‌احتیاطی مستمر، رفتارهای پرخطر و تهاجمی در رانندگی، عدم تحرک، ماجراجویی و ... بخشی از رفتارهایی هستند که در کوتاه مدت یا درازمدت منجر به ایجاد صدمات جسمی و روحی به افراد شده و ارائه خدمات پزشکی به این حجم زیاد از افراد، خدمت‌رسانی به افرادی که دچار سانحه یا حادثه شده‌اند یا در اثر کهولت سن دچار بیماری شده‌اند، نظام سلامت را مختل می‌سازد. متأسفانه تفاوتی بین فردی که در اثر نبود اراده برای کنترل خشم با دیگران درگیر و زخمی شده با فردی که در حین کار از ارتفاع سقوط کرده است برای درمان وجود ندارد!
آمار چه می‌گوید؟
آمارهای چند سال اخیر بیانگر این مطلب است که سالانه چندین هزار میلیارد تومان صرف درمان افرادی می‌شود که حاضر نیستند از مواضع خودخواهانه خود کوتاه آمده و با رعایت برخی از اصول ساده بهداشتی، ایمنی، اجتماعی و ... مانع از بروز خسارت به نظام بهداشت کشور می‌شوند.
۳۵ هزار میلیارد تومان هزینه سنگین سیگاری‌ها برای نظام سلامت است که صرف درمان افرادی می‌شود که اعتقاد قلبی به لذت سیگار بعد از ناهار را تغییر نمی‌دهند!
هزینه‌های سنگین درمان مجروحان رانندگی، درگیری‌ها و نزاع، درمان معتادان و الکلی‌ها و ... ازجمله هزینه‌های غیرمتعارفی است که علاوه بر هدر رفت منابع مالی نظام سلامت باعث اشغال گسترده تخت‌های بیمارستانی شده که در مجموع خدمت‌رسانی به سایر افراد جامعه را با مشکلات همراه می‌سازد.
آموزش در حاشیه
هرچند نقش خانواده و جامعه، شخصیت افراد، منطقه جغرافیایی و سایر عوامل اقتصادی، فرهنگی، محیطی و اجتماعی در پدید آمدن چنین ساختاری اثرات عمده‌ای دارند با این وجود نباید از نقش آموزش و پیشگیری غافل شد. متأسفانه در سال‌های اخیر مقوله آموزش به یک رویکرد جانبی بدل شده که بود و نبود آن چندان برای مقامات مهم نیست. نصب چند بنر در سطح شهر، ارسال چند نامه به آموزش و پرورش و سایر ادارات، پاسخ دادن به نامه‌های اداری در کنار برگزاری چند جلسه آموزش خانواده و ... فعالیتی است که برخی از مسئولان آموزش بهداشت در شهرها و روستاها انجام می‌دهند! غافل از اینکه آموزش سلامت فرایندی پیچیده و ترکیبی از رویکردها برای تغییر سبک زندگی است که می‌تواند به افراد، خانواده‌ها و جوامع در تصمیم‌گیری آگاهانه درباره موضوعاتی که در بازیابی، دستیابی و حفظ سلامت کمک کند.
7 رفتار برای سبک زندگی خوب
برنامه‌ریزی برای توسعه هفت رفتار کلیدی سبک زندگی شامل خواب کافی، خوردن یک رژیم غذایی سالم، فعالیت بدنی، حفظ وزن سالم، عدم مصرف سیگار، محدود کردن الکل و مدیریت سلامت روان باید از مدارس آغاز شود و در جامعه نیز نهادینه شود.
توسعه این فرایند نیاز به برنامه‌ریزی و استفاده از نظرات افراد خبره، تجارب سایر کشورها، همکاری نهادهای آموزشی، صرف هزینه در بخش‌های مختلف، استفاده از ظرفیت و پتانسیل رسانه و ... دارد و با نصب چند بنر و برگزاری کلاس آموزش خانواده تفاوت دارد! امید که مسئولان آموزش نگاه به مقوله آموزش را تغییر داده و با برنامه‌ریزی کوتاه مدت، میان‌مدت و درازمدت زمینه توسعه فرایند پیشگیری و آموزش را فراهم سازند تا از هدر رفت منابع مالی و نیروی انسانی جلوگیری شود و در حق کسانی که نیازمند استفاده از خدمات بهداشتی و سلامتی هستند، اجحاف صورت نگیرد.