چندی پیش علی باقری، معاون سیاسی وزارت امور خارجه در تجلیل از دستآورد سیاست خارجی دولت گفته بود: "پول بلوکه شده ای نداریم. پول هایی در جاهای دیگر دنیا داریم که به جهت مبادلاتی که داشتیم توسط خودمان در آن کشورها مانده است. ما از سود این پول ها و در تعاملات با کشور ها استفاده می کنیم و حتی به دیگر نقاط برای خرید هایمان انتقال می‌دهیم"
شنیدن این حرف از زبان معاون سیاسی وزیر خارجه کافی است تا مخاطب با خوشحالی سبد خریدش را بردارد و از خانه برود. چرا که اگر وضعمان انقدر خوب است که هیچ پول بلوکه شده ای در خارج نداریم و تحریم ها آنقدر سبک شده که می توانیم سود نگه داری پولهایمان در خارج از کشور را خرج کنیم و به راحتی نقل و انتقال پولی داریم؛ پس باید تورم و نرخ ارز نصف شده و قدرت خریدمان را دو برابر کرده باشد!
علی باقری در ادامه همان صحبت ها توضیح داده بود: "غیر از کره جنوبی فقط در عراق است که پول هایمان دچار مشکل است. در تفاهمی که با آمریکایی ها شد پول های عراق هم مطرح شد و روند آزاد سازی آن هم آغاز شده است. ما در سه هفته گذشته هفت برابر کل پولی را که توانستیم در عراق استفاده کنیم، آزاد کرده ایم و وارد عرصه تبادلات تجاری مان کرده ایم."
این اتفاق یعنی کاهش نرخ ارز و کاهش نرخ ها در سایر بازار ها، اما چرا در هفته های گذشته چنین اتفاقی نیفتاد؟ آیا نرخ ارز کاهش پیدا کرد؟ آیا تورم تکان خورد؟ آیا قدرت خرید ایرانیان بیشتر شده است؟
در روز هایی که آقای علی باقری از دسترسی کشور به تمامی پول های بلوکه شده سخن می گفت، حتی در برخی کالا ها از جمله گوشت قرمز و سفید، شاهد گران شدن نرخ ها بودیم. گویا بازار نمی خواهد حرف های مسئولین را باور کند.
روز گذشته وزیر امور خارجه ایران در مرکز ارتباطات مردمی ریاست جمهوری سخنان علی باقری را تایید کرد. حسین امیرعبداللهیان گفت: پول بلوکه شده ای در هیچ کشوری نداریم، می توانیم از دارایی هایی که در اختیار داریم استفاده کنیم.
اگر چه شنیدن این سخنان از زبان وزیر امور خارجه شیرین است، اما تا آن دم که وضعیت یاد شده در اندوخته صندوق توسعه ملی، سرمایه گذاری داخلی، شاخص های اقتصادی کشور و در بازار ها نمود پیدا نکرده، مایه امیدواری نخواهد بود.
آزاد شدن پول های بلوکه شده ایران موضوع کمی نیست و می تواند به تنظیم، کنترل و کاهش قیمت در بازار افسار گسیخته ارز کمک کند.
صندوق بین المللی پول در گزارشی که در ۲۰۲۲ منتشر شد اورده است که تا پایان آوریل ۲۰۲۰ میزان اموال بلوکه شده ایران در سرتاسر جهان به ۱۱۵.۴ میلیارد دلار رسیده است. در حالی که گفته می شود پول بلوکه شده نداریم گزارشگر سازمان ملل در امور تحریم های ایران گفته بود ایران 100 تا 120 میلیارد دلار دارایی بلوکه شده در خارج دارد که برای ایران غیر قابل دسترسی است.پرسش این است که آیا این پول ها آزاد شده اند یا تهاتر شده اند؟اگر چنین است چرا مردم آثار این پول ها را در سفره خود نمی بینند.
این در حالی است که میزان اموال و دارایی های نقدی ایران که ناشی از فروش و صادرات محصولات نفتی و غیر نفتی است در هر کشوری متفاوت است.
طبق اظهار نظر مسئولان رسمی کشور، ایران در سال ۲۰۲۱ هشت میلیارد دلار در عراق، سه میلیارد دلار در ژاپن، هفت میلیارد دلار در کره جنوبی و با نگاهی متفاوت حدود ۲۰ میلیارد در چین؛ دارایی بلوکه شده داشت.
سخنان مقامات وزارت امور خارجه مبنی بر نداشتن پول بولکه شده در خارج از این نظر قابل توجه است که حجم بالای دارایی های ایران و ادامه داشتن تحریم ها باعث شده ایران برای بازگرداندن پولش به تهاتر یا همان مبادله کالا به کالا روی بیاورد. از این رو میزان قابل توجهی از پول های ایران با همین واردات کالایی خرج شده است.
جای نگرانی نیست، اموال ایران در خارج از کشور تمام نشده است. این اموال دو دسته است، اموال دولتی که زیر نظر دولت اداره می شود و اموال غیر دولتی که بخش بزرگی از آن اموال شرکت های خصولتی است که تمامی این دارایی ها بلوکه نشده بود.
دارایی های ایران در خارج از کشور صرفا دارایی نقدی نیستند. ایران از دوران رژیم سابق اموالی نظیر سهام شرکت مرسدس آلمان و سهام سایر صنایع را خریداری کرده و انواع مستغلات از جمله زمین ها و ساختمان هایی مثل ساختمان تاریخی سفارت ایران در واشنگتن و... را در اختیار دارد. بی شک ارزش هر کدام از اموال و دارایی های غیر نقدی ایران بسیار با ارزش است.
تا امروز جمع بندی دقیقی از میزان اموال ایران در خارج از کشورمنتشر نشده است. رسیدن به این اطلاعات نیازمند پژوهش تحقیقی گسترده است که مسیر دسترسی به داده های لازم تنها برای نهاد های دولتی هموار است یا خیر.