ستاره صبح آنلاین/پیام فیض: چهار دیپلمات وزارت خارجه جمهوری آذربایجان در تهران و تبریز، به عنوان عنصر نامطلوب شناخته و اخراج شدند.این اقدام ایران در پاسخ به باکو در اخراج دیپلماتهای ایرانی انجام گرفته است.اواسط فروردین ماه، باکو چهار دیپلمات ایرانی را عنصر نامطلوب معرفی کرده و آنها را اخراج کرده بود.این اتفاق در حالی رخ داد که پیشتر وزرای خارجه دو کشور در سه تماس تلفنی با یکدیگر گفتگو کردند.در ارتباط با چرایی تنش بین تهران-باکو ستاره صبح گفتگویی با نعمت الله ایزدی آخرین سفیر ایران در اتحاد جماهیر شوروی و کارشناس مسائل قفقاز انجام داده که در ادامه می خوانید:
به نظر شما چرا به رغم تماس های تلفنی بین وزرای خارجه ایران و آذربایجان تنش بین دو کشور تداوم یافته است؟ بخشی از تنش در روابط ایران با آذربایجان به دلیل فعالیت طرف های ثالث است.حسن همجواری بین ایران و آذربایجان با توجه به تحولاتی که در منطقه رخ داده به خصوص جنگی که در منطقه قفقاز از گذشته بوده و همچنان در برخی مواقع به صورت سرد و گرم ادامه دارد،باعث شده روابط ایران و آذربایجان تحت شعاع قرار گیرد و عده ای از این شرایط احساس رضایت کنند و در جهت افزایش تنش بین دو کشور اهتمام بورزند. البته مقامات تهران-باکو تلاش می کنند با تنش آفرینی بین دو کشور مقابله کنند.به خصوص طرف ایرانی که علاقه ای ندارد که تنش در منطقه وجود داشته باشد.زیرا دو کشور مسلمان و همسایه هستند،نقاط مشترکی مانند مسائل فرهنگی،سیاسی و اجتماعی دارند. متاسفانه برخی سوء تفاهم ها بین دو کشور ایجاد شده است.از جمله حادثه ای که در سفارت آذربایجان در تهران اتفاق افتاد و به این موضوع دامن زد.آذری ها در واکنش به آن اتفاق سفارت را بستند و چند دیپلمات ایران را اخراج کردند. اقدامی که دیروز صورت گرفت در مقابل اخراج دیپلمات های ایرانی بود و مسئله غیر متعارفی نیست.معمولا وقتی دیپلمات های یک کشور از کشور دیگر اخراج می شوند وزارت خارجه آن کشور دست به اقدام متقابل می زند و سفرای آن کشور را اخراج می کند.این اقدام در روابط بین الملل شناخته شده است. بنابراین اخراج سفرای آذربایجان از تهران اقدام تازه ای در تنش بین روابط دو کشور نیست.اما به طور کلی نشان می دهد همچنان بین دو کشور تنش وجود دارد. لازم است تنش مدیریت شود و مصلحت نیست که روابط دو کشور دچار مشکلی شود که طرف های ثالث چه در منطقه و چه در خارج از منطقه از آن بهره مند شوند.
برخی منتقدان می گویند ایران بیش از اندازه در مقابل آذربایجان سعه صدر به خرج داده آیا شما این انتقاد را قبول دارید؟ اگر مفهوم سعه صدر کوتاه آمدن باشد بنده قبول ندارم.زیرا آذربایجان در شرایط و مقامی نیست که بتواند به تنهایی مشکل آفرین باشد اما اگر به معنای تلاش سیاسی تلقی شود تا کار به جاهای باریک کشیده نشود و با اقدامات دیپلماتیک تنش ها برطرف شود، این مسئله زمان بر است و می توان آن را پذیرفت. ایران از نظر مسائل مختلف نسبت به آذربایجان دست برتر را دارد حال اگر بخواهد با تکیه بر این واقعیت اقدام تند علیه طرف مقابل انجام دهد خلاف عقلانیت سیاسی در روابط بین الملل است. جلوگیری از افزایش تنش وظیفه هر کشور قدرتمند یا ضعیفی در روابط بین الملل است.اگر تنش افزایش یابد و از حیطه دیپلماسی وارد حیطه های دیگر شود کار سخت می شود و متاسفانه دست هایی در کار است تا روابط ایران با آذربایجان را از ریل دیپلماسی خارج کند.
به نظر شما چرا کشورهایی مانند روسیه و ترکیه که می توانند بین تهران-باکو میانجی باشند اقدامی در این زمینه انجام نمی دهند؟آیا این کشورها از تنش نفی می برند؟ بله برخی کشورهای منطقه از تنش بین دو کشور ایران و آذربایجان ذی نفع هستند و می توانند از تنش های موجود بهره ببرند. یک اتحاد سنتی بین آذربایجان و ترکیه صورت گرفته و آنکارا حامی باکو شده است.روسیه هم در یک تناقضی بین آذربایجان و ارمنستان قرار گرفته است.بنابراین به دلیل منفعت گرایی کشورهای منطقه بین ایران و آذربایجان میانجی نمی شوند. بهترین حالت تفاهم و ارتباط بین دو کشور است.حتی اگر لازم باشد سفر انجام شود و یا از ابزارهای دیپلماتیک بهره گرفت.دو کشور پتانسیل های خوبی در زمینه های ژئوپلتیک دارند که می توانند تفاهاماتی در این زمینه انجام دهند و تنش ها را از بین ببرند. بنده به مصلحت نمی دانم پای کشورهایی مانند ترکیه و روسیه به میانجیگری بین تهران-باکو باز شود.زیرا در آن زمان سایر کشورها به دنبال گرفتن ماهی از آب گل آلود می شوند. بهترین حالت این است که ایران و آذربایجان خودشان مسائل فی مابین را مدیریت و مرتفع کنند.
به نظر شما انتخابات ترکیه و نتیجه آن تاثیری بر تنش بین تهران با آذربایجان دارد یا خیر؟ انتخابات ترکیه در مرحله ای است که به دلیل فضای انتخاباتی نمی شود روی حرف نامزدها با اطمینان محاسبه کرد.هرفردی وارد ساختار قدرت ترکیه شود آن زمان تصمیم می گیرد که با همسایگان چگونه رفتار کند.در سیاست خارجی منافع ملی و امنیت ملی اولویت است.ظواهر حاکی از آن است که رقیب اردوغان بیشتر خود را به غرب نزدیک می کند و به اردوغان انتقاد می کند که بیش از حد با روسیه ارتباط گرفته یا در جنگ اوکراین درست عمل نکرده است.اکنون نمی توان گفت که سخنان اردوغان و یا کمال قلیچدار کدامشان شعار و کدامشان برنامه عملیاتی است.زیرا اقتضاعاتی که برای ترکیه وجود دارد به خصوص مشکلات اقتصادی که در این کشور رخ داده و امنیت برای آنکارا اهمیت دارد هر رئیس جمهوری را وادار می کند که خارج از شعارهای انتخاباتی با عقلانیت بیشتری به مسائل و مشکلات ترکیه نگاه کند.