به قلم جنه القادری
یک ژانویه 2023
تارنمای المیادین انگلیسی
برگردان و کوتاه‌سازی علی‌اصغر شهدی
[email protected]
تقریباً یک سال از آغاز جنگ در اوکراین می‌گذرد. از آن زمان، صحبت از دلار زدایی سرعت گرفته است. حتی اقتصاددانان برجسته جریان اصلی چون گالبریث و آیچنگرین نیز به این گروه پیوسته‌اند، اما هنوز بهمنی را نمی‌بینند که می‌تواند زیر پای دلار را خالی کند.
در کل، جریان اصلی در آمریکا این نکته را مطرح می‌کند که بازار مالی ایالات‌متحده دارای عمقی است که هیچ بازار دیگری ندارد، بنابراین دلار غیرقابل جایگزین است.
باید به خاطر داشت که پول یک قرارداد اجتماعی است. قراردادی که از آن به‌عنوان یک وسیله مبادله-ذخیره و همچنین یک پیام‌رسان پس‌انداز استفاده می‌شود. از میان تمام پول‌هایی که در سرتاسر جهان در گردش هستند، دلار غیرعادی است به این معنا که مشروعیت خود را از دانش امن بودن دلار از سوی بسیاری از افراد از ملیت‌های مختلف در سراسر جهان می‌گیرد.
دلار و ابزارهای دلاری مانند اوراق خزانه و اوراق قرضه، بدون ریسک فرض می‌شوند. به‌عنوان‌مثال، صندوق‌های بازنشستگی که از نبود فقر در دوران پیری اطمینان می‌دهند، در تلاش هستند تا دارایی‌های دلاری را ذخیره کنند که قرار است رشد کنند. مردم اذعان دارند که دلار وسیله‌ای جهانی برای مبادله و پس‌انداز است و چنین تصدیقی منبع قدرت دلار به شمار می‌رود.
تاب‌آوری اقتصاد روسیه
زمانی که بانک مرکزی روسیه اعلام کرد که پول ملی خود را به طلا متصل کرده است، تنها یک ماه پس از شروع درگیری، بسیاری این اقدام را ضربه‌ای به وضعیت دلار می‌دانستند - به‌ویژه برای بلوک اتحادیه اروپا که به روسیه برای عرضه گاز ارزان متکی بود. برای آن‌ها امکان پرداخت بهای نفت به روبل وجود نداشت. روبرت هابک، وزیر دارایی آلمان گفت: «ما به روسیه باج نخواهیم داد» تا پول گاز را به روبل بپردازیم.
در فروردین 1401 (مارس 2022) قانون‌گذاران ایالات‌متحده لایحه‌ای را برای تحریم طلای روسیه ارائه کردند و سپس اتحادیه اروپا نیز از آن پیروی کرد. تا خرداد 1401 (ژوئن 2022) گروه 7 با اعمال ممنوعیت کامل در بازار طلای روسیه موافقت کرد و صادرات طلای مسکو را تحریم کرد. غرب معتقد بود با تحریم صادرات طلای روسیه، مسدود کردن دارایی‌های روسیه و مسدود کردن پیام‌رسان سوئیفت در خدمت‌رسانی به بانک‌های روسی می‌تواند بر مسکو فشار بیاورد. این تحریم‌ها علیه روسیه، روسیه را با دلار زدایی از حلقه دلار بیرون انداخت. غرب غافل از نتایج کارهای خود با اعمال تحریم‌های بیشتر، جهان را نیز تا حدی دلار زدایی کرد.
اگرچه تحریم‌ها در ابتدا روبل را تضعیف کردند، معذالک زمان زیادی طول نکشید که این ارز دوباره به حالت اول بازگشت.
رسیدن به چین
علاوه بر مبالغ هنگفتی که از سوی غرب برای تأمین مالی کی‌یف صرف شد، در ماه گذشته رئیس‌جمهور اوکراین اعتراف کرد که جنگ در اوکراین جنگی «برای» آمریکا بود. هنگامی‌که او در یک جلسه مشترک در کنگره ایالات‌متحده سخنرانی می‌کرد، هشدار داد که اگر روسیه در جنگ پیروز شود هژمونی دلار به‌طور فرومی‌پاشد. با پیشی گرفتن اقتصاد چین از ایالات‌متحده در شرایط واقعی و کنترل بیشتر تولید و تجارت جهانی، امکان یک سیستم مالی جایگزین در دنیا وجود دارد- مگر اینکه با شکست روسیه موازنه قوا به نفع ایالات‌متحده تغییر و هژمونی این کشور تا کریدورهای اوراسیا گسترش یابد.
چین متحد بالفعل روسیه، در دهه گذشته در حال دلار زدایی از اقتصاد خود بوده است؛ اما این لزوماً به این معنا نیست که هر دو کشور به‌خودی‌خود یک «بلوک» تشکیل می‌دهند. روسیه و چین هر دو دولت‌های متمایز با سیاست‌های متمایز باقی می‌مانند. چیزی که آن‌ها را در این جنگ تجاری/ارزی متحد می‌کند، این واقعیت است که هردوی آن‌ها با تسلط دنیای تک‌قطبی بر جهان چندقطبی مخالف هستند. هردوی آن‌ها می‌خواهند با سرعت و به روش خود توسعه پیدا کنند.
چین برخلاف غرب، تنها هفت دهه طول کشید تا خود را به‌عنوان یک ابرقدرت جهانی که بزرگ‌ترین پروژه فقرزدایی در تاریخ را انجام داده است، تثبیت کند.