ستاره صبح-
سید عباس عراقچی، معاون سیاسی وزارت خارجه چهارشنبه گذشته در اختتامیه همایش سازمان اطلاعات و امنیت خارجی در گام دوم انقلاب گفت: «اگر هر کس دیگری هم جای ترامپ در آمریکا بود، از برجام خارج می‌شد... آمریکایی‌ها با امضای برجام وارد بازی شدند که نتیجه مطلوبی برای آنها نداشت و جمهوری اسلامی در منطقه به اقتدار کمّی و کیفی رسید و گروه‌های مقاومت نه تنها ضعیف نشدند، بلکه به قدرت بیشتری دست یافتند». این دیپلمات کشورمان که در تمامی مراحل مذاکرات برجام تا به امروز حضور داشته، در اظهارنظر دیگری گفته است: «جمهوری اسلامی از همه حرکت‌های آزادی‌خواهانه مسلمانان و شیعیان بدون دخالت در امور کشورها حمایت می‌کند». این اظهارات معاون سیاسی وزارت خارجه در شرایطی مطرح شده که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در آخرین و تازه‌ترین گزارش خود درباره برجام اذعان کرده که جمهوری اسلامی از برخی تعهدات خود در برجام تخطی کرده است. موارد اعلامی از سوی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مربوط به عبور ایران از سقف اورانیوم غنی شده و درصد غنی‌سازی تعیین شده در برجام است. حال پرسشی که پیش می‌آید این است که به چه دلیل عراقچی در شرایطی که دستگاه دیپلماسی کشور پیشاپیش می‌بایست گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را پیش‌بینی می‌کرد، چنین اظهاراتی را مطرح می‌کند؟ همانطور که می‌دانیم طرف آمریکایی بدین خاطر از برجام خارج شد که مدعی بود جمهوری اسلامی دلارهای حاصل از توافقنامه هسته‌ای را در منطقه و در حمایت از شبه نظامیان شیعه هزینه می‌کند. جدای از درست یا غلط بودن این ادعا، اذعان یک مقام ارشد دستگاه سیاست خارجی کشور به حمایت ایران از جریان‌های آزادی‌خواه شیعه و مسلمان در کشورهای دیگر می‌تواند مهر تأییدی بر ادعاهای دولت آمریکا باشد. مسئله‌ای که هزینه آن را در درجه نخست مردم باید به دوش بکشند، آن هم در شرایطی که امکان اعلام نظر عمومی در این باره را ندارند.
انعطاف آمریکا برای فروش نفت ایران؟ سید عباس عراقچی، همچنین می‌گوید: «در جریان اجلاس گروه ۷ مکرون با ترامپ دیدارهایی داشته و طرف آمریکایی برای صدور مجوز در خصوص نفت ایران انعطاف‌هایی نشان داده است». تجربه نشان داده یکی از مسائلی که سبب شده تا میزان هزینه‌های کشور بالا رود، اظهارنظرهای نابه‌جا و بعضاً خلاف واقعیت بوده است. خوشحالی از بابت آنکه آمریکایی‌ها معافیت‌هایی برای فروش و صادرات نفت ایران آن هم در شرایط سخت فعلی در نظر گیرند، قابل انکار نیست، اما آیا منطق حکم نمی‌کرد زمانی که صحبت از تحریم نفت ایران در میان بود و هنوز صادرات نفت کشورمان به زیر یک میلیون بشکه در روز نرسیده بود، عده‌ای از بی‌تأثیر بودن تحریم نفت سخن نمی‌گفتند؟ آیا بهتر نبود همان زمان پیش‌بینی‌های لازم برای جلوگیری از تحریم نفت کشور و نیز مراقبت از اظهارنظرات نابه‌جا صورت می‌گرفت؟ گذشته قابل بازگشت نیست، اما تداوم این تجربه غلط و تکرار آن دیگر جای توجیه ندارد. ایران به جای آنکه به انعطاف دولت آمریکا برای اجازه فروش نفت داشته باشد، نیاز به تعامل و سیاست توأم با احترام در قبال همسایگان و جامعه جهانی دارد تا هر زمان قدرتی در دنیا قصد فشار ناعادلانه علیه کشور را داشت، نتواند به اهدافش دست یابد. مسئولان و مقام‌های کشور باید بدانند که هر اظهارنظر آنها می‌تواند در سرنوشت ایران مؤثر باشد و از آن مهمتر این مردم‌اند که هزینه سخنان و اقدامات آنها را می‌دهند.
مولایی: مسئله تروریسم مورد مناقشه کشورهای جهان سوم و توسعه‌یافته است یوسف مولایی، استاد حقوق بین‌الملل در گفت‌وگو با خبرنگار ستاره صبح با اشاره به اظهارنظر عباس عراقچی در ارتباط با حمایت ایران از جریان‌های آزادی‌خواه مسلمان و شیعه در منطقه و اینکه اینگونه اظهارات می‌تواند برای کشور ایجاد مشکل کند یا خیر، می‌گوید: «در سطح بین‌المللی توافقی در تعریف برخی مفاهیم وجود ندارد و هر کشوری بنا بر مواضع سیاسی خود در سطح دنیا برداشت‌هایی از موضوع مورد نظر ارائه می‌دهد». وی می‌گوید یکی از این مفاهیم، مسئله تروریسم است و می‌افزاید: «مسئله تروریسم از سال 1970 به این سو مورد مناقشه و اختلاف بین کشورهای جهان سوم و توسعه‌یافته بوده است. کشورهای جهان سوم جنبش‌های آزادی‌بخش را بخشی از سیر طبیعی تحولات منطقه در راستای استعمارزدایی و رسیدن کشورهایشان به استقلال می‌دانند، در حالی که کشورهای توسعه‌یافته، به ویژه آمریکا معیارهای دیگری برای برخورد با این جریان‌ها دارند». دکتر مولایی با تأکید بر اینکه اظهارات عراقچی صرفاً شفاف‌سازی مواضع ایران در منطقه است، اظهار داشت: «آنچه عراقچی مطرح کرده شفاف‌سازی مواضع ایران است که پیش از این هم وجود داشت، اما آنچه به عقیده من مهم است و موجب مشکل خواهد شد بیان یک واقعیت نیست، بلکه خود واقعیت است. ایران پس از انقلاب از حامیان جنبش‌های آزادی‌بخش اسلامی در منطقه بوده و هست. بیان علنی این مسئله در شرایط کنونی که میان ایران و آمریکا تنش وجود دارد، می‌تواند به زیان ایران باشد، اما درنهایت موضع و فعالیت‌های ایران در منطقه برای دنیا روشن است».
زیباکلام: مردم هنوز هم نمی‌دانند علت مخالفت با برنامه هسته‌ای ایران چیست صادق زیباکلام، تحلیلگر سیاسی و استاد دانشگاه تهران نیز به ستاره صبح می‌گوید اظهارنظر معاون سیاسی وزارت خارجه بیشتر یک طنز تلخ است. این چهره سیاسی اظهار داشت: «چگونه می‌توان رابطه ایران با حزب الله، حوثی‌ها و دیگر جریان‌های مورد حمایت ایران در کشورهایی ازجمله عراق و سوریه را عدم دخالت در این کشورها دانست؟». زیباکلام درباره آن بخش از اظهارات عراقچی که گفته بود اگر هر فرد دیگری هم به جای ترامپ بر سر کار می‌آمد، از برجام خارج می‌شد، معتقد است: «احتمالاً منظور عراقچی این است که برجام به اندازه‌ای به زیان آمریکا و به سود ایران بود که هر رییس جمهور دیگری هم به جای ترامپ می‌آمد از برجام خارج می‌شد. این حرف به نظر من ناپخته و نادرست است؛ چراکه برجام معاهده‌ای بین‌المللی است که هم ایران امتیازاتی به طرف‌های مقابل داد و هم غربی‌ها و آمریکا عقب‌نشینی‌هایی داشتند». این استاد دانشگاه تهران دلیل ناکامی برجام را تندروهای داخلی و خارجی دانست و گفت: «تندروهای آمریکا به همراه عربستان و نتانیاهو به دلیل آنکه برجام حالتی از توافق و آتش‌بس بین ایران و آمریکا به وجود آورده بود، احساس نارضایتی می‌کردند. در داخل نیز تندروها تحریم‌ها را برخلاف منافع‌شان تشخیص دادند و از تنش‌زدایی میان ایران و آمریکا ناراضی بودند. به همین خاطر بود که اقداماتی را کلید زدند تا اجازه ندهند فضای تنش‌زدایی بعد از توافق برجام پایدار بماند». وی می‌افزاید: «حرف عراقچی درست نیست و اگر جریانی غیر از تندروهای جمهوری‌خواه در آمریکا به قدرت می‌رسید، معلوم نبود خروج از برجام رخ دهد. البته ممکن است انگیزه عراقچی از این حرف این باشد که بگوید برجام را یک‌سویه به سود ایران می‌داند، این در حالی است که منافع هر توافقی میان طرفین تقسیم می‌شود و برجام هم از این قاعده مستثنا نبود». زیباکلام با اشاره به عدم اطلاع‌رسانی لازم درباره واقعیت‌های هسته‌ای برای مردم اظهار داشت: «از زمانی که بحران هسته‌ای شروع شد، تا به امروز بسیاری از حقایق آن برای مردم مجهول مانده است. مناقشات هسته‌ای ایران و غرب بیش از آنکه بر سر مسائل هسته‌ای باشد، ابزاری در خدمت آمریکاستیزی و دشمنی با آمریکا بوده است». وی در ادامه گفت: «هنوز مردم نمی‌دانند علت مخالفت با برنامه هسته‌ای ایران چیست؟ همواره اینگونه القا شده که انرژی هسته‌ای باعث پیشرفت و توسعه می‌شود و چون غرب نمی‌خواهد ایران پیشرفت کند، به مخالفت با برنامه هسته‌ای می‌پردازد». استاد دانشگاه تهران ادامه می‌دهد: «اگر مساله آمریکاستیزی در میان نبود، انرژی هسته‌ای می‌توانست به شکل دیگری پیش برود و با کمترین هزینه به سرانجام برسد». زیباکلام معتقد است: «بالاخره روزی مردم در جریان واقعیت‌های موضوع هسته‌ای قرار خواهند گرفت و مشخص می‌شود که ظرف دو دهه گذشته چقدر هزینه بابت آن صرف شده است». به گفته این تحلیلگر سیاسی هزینه صرف شده برای مسئله هسته‌ای طی دو دهه گذشته دو ضربه به پیشرفت و توسعه ایران زده است. نخست هزینه‌هایی که باید صرف آموزش‌وپرورش، بهداشت و درمان، راه‌آهن و توسعه زیربنایی کشور می‌شد و دیگری تحریم‌هایی که چرخ پیشرفت و توسعه کشور را فلج کرد. وی همچنین در ادامه گفت: «ظرف دو سال گذشته به واسطه تحریم‌ها و شرایط بد اقتصادی ایرانیان نزدیک به 30 میلیارد دلار در گرجستان، امارات و ترکیه سرمایه‌گذاری کرده‌اند و ملک و مسکن خریده‌اند. این مبالغ می‌توانست در اقتصاد کشور خرج شود، نه آنکه برای گرفتن اقامت ترکیه سرمایه‌های کشور خارج شود». دکتر زیباکلام همچنین در ارتباط با اینکه آیا به صلاح است برای تعیین تکلیف مسئله هسته‌ای ایران به آراء عمومی مراجعه کرد یا خیر، گفت: «من عقیده دارم که پیش از رجوع به همه‌پرسی و می‌بایست واقعیت‌های مسئله هسته‌ای به مردم گفته شود. پاکستان و کره شمالی نمونه قدرت‌های هسته‌ای در منطقه هستند. آیا این دو کشور امروز توسعه‌یافته‌اند؟ پاکستان را با مالزی یا ترکیه مقایسه کنید. آیا کره شمالی که قدرت هسته‌ای، بمب اتمی و موشک دارد پیشرفته است؟ این کشور امروز حتی در تهیه نان شب مردمش هم عاجز است».
ساداتیان: کاهش تعهدات هسته‌ای ایران اروپا را به تکاپو انداخته است سید جلال ساداتیان، کاردار پیشین ایران در لندن دیگر دیپلمات پیشین کشورمان است که به سراغ او رفتیم و درباره تازه‌ترین گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پرسش کردیم. وی به ستاره صبح گفت: «پس از خروج آمریکا از برجام، انتظار ما بر این بود که اروپایی‌ها به تعهدات‌شان در قالب برجام عمل کنند. متاسفانه آنها به‌جز صدور بیانیه و حمایت لفظی از برجام کار دیگری نکردند و به همین خاطر جمهوری اسلامی تصمیم گرفت حال که آنها به تعهدات خود پایبند نیستند، طرح گام به گام کاهش تعهدات خود در برجام را پیگیری کند». ساداتیان معتقد است که گام‌های اول و دوم ایران در کاهش تعهدات هسته‌ای‌اش اروپایی‌ها را تحریک کرده و آنها را که تا پیش از این صحبت از طرح توقف در برابر توقف به میان می‌آوردند، به جایی رسانده که از آمریکا درخواست می‌کنند تحریم نفتی ایران را محدود کند. وی می‌افزاید: «آنچه ایران می‌خواهد این است که آمریکا به برجام بازگردد و تحریم‌های خود را ملغی کند. در این صورت می‌توان با آمریکایی‌ها در قالب برجام گفت‌وگو کرد. اروپا باید بداند نیاز ایران تنها غذا و دارو نیست و آنها باید به تمامی تعهدات‌شان در قبال ایران و برجام پایبند باشند». وی همچنین معتقد است که باید تا 15 شهریور ماه که قرار است ایران گام سوم خود در مسیر کاهش تعهدات هسته‌ای‌اش را اجرایی کند، صبر کرد و دید آیا طرف‌های اروپایی برجام اقدام مفیدی صورت می‌دهند یا خیر.