ستاره صبح-

شامگاه یکشنبه خبری روی خروجی خبرگزاری‌ها قرار گرفت که اعلام می‌کرد محمدجواد ظریف، وزیر خارجه کشورمان به شهر «بیاریتز» واقع در فرانسه و محل اجلاس جی 7 رفت و با مقامات فرانسوی دیدار و گفت‌وگو کرد. ظریف بلافاصله روز گذشته به تهران بازگشت. خبرگزاری‌های داخلی و خارجی تحلیل‌های مختلفی از این سفر ناگهانی و کوتاه منتشر کرده‌اند. واشنگتن‌تایمز حضور ناگهانی ظریف در محل اجلاس جی 7 و دعوت فرانسه از وزیر خارجه کشورمان را دلیلی بر ضعف آمریکا و متحدان اروپایی‌اش تفسیر کرده و در مقابل برخی در داخل نیز معتقدند عملکرد وزارت خارجه و در رأس آن وزیر امور خارجه به دریافت و انتقال پیام تنزل پیدا کرده است. با این همه، به نظر می‌رسد دلیل اصلی سفر ظریف به فرانسه و دیدار با مقامات فرانسوی مربوط به طرحی است که امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه برای کاهش تنش‌ها میان ایران و ایالات‌متحده در نظر گرفته است. جزئیاتی که تاکنون از این پیشنهاد افشا شده مؤید این است که ایران در قبال دریافت معافیت در فروش نفت، به تعهدات هسته‌ای‌اش بازگردد و گام‌های کاهش تعهدات هسته‌ای را متوقف کند. پیشنهادی که به نظر می‌رسد نظر مثبت ایران و تا اندازه‌ای آمریکا را در پی داشته است.

درخواست اجازه برای فروش نفت
ایران تا پیش از اعمال تحریم‌های دولت آمریکا پس از خروج این کشور از برجام، نزدیک به 2.5 میلیون بشکه نفت به صورت روزانه صادر می‌کرد، در حالی که با خروج ایالات‌متحده از توافق هسته‌ای و ایجاد کمپین فشار حداکثری علیه جمهوری اسلامی، صادرات نفت به زیر یک میلیون بشکه در روز رسیده است. موضوعی که نشان می‌دهد مسئله تحریم‌ها جدی است و با شعار و گفتاردرمانی نمی‌توان با آن مقابله کرد. برخی منابع خبری مدعی شده‌اند که در همین ارتباط محمدجواد ظریف در سفری که به فرانسه داشته درخواست کرده تا ایران بتواند روزانه 700 هزار بشکه نفت به فروش برساند. درخواستی که حتی در صورت محقق شدن، باز هم گره چندانی از مشکلات اقتصادی کشور باز نخواهد کرد. با این حال به نظر می‌رسد وزیر امور خارجه کشورمان نگاه مثبتی به پیشبرد دیپلماسی در پیش گرفته شده دارد. در همین راستا ظریف پس از انجام دیدارهایش در توییتی نوشت: «دیپلماسی فعالانه ایران برای دستیابی به تعامل سازنده ادامه می‌یابد. در حاشیه دیدار گروه 7 پس از مذاکرات جامع با لودریان و وزیر خزانه‌داری فرانسه، با امانوئل مکرون دیدار کردم و سپس جلسه تفهیمی مشترکی برای انگلیس و آلمان برگزار شد. راه پیش روی ما سخت است اما ارزش امتحان کردن را دارد». ظریف همچنین می‌گوید به مدت چهار ساعت با وزرای خارجه و دارایی و نیز رئیس‌جمهور فرانسه دیدار و گفت‌وگو کرده است. دیداری که به گفته وزیر امور خارجه حول محورهای مسائل بانکی، نفت و تعهدات کشورهای اروپایی در برجام صورت گرفت. رویترز مدعی شده ظریف در سفر کوتاه و ناگهانی خود به فرانسه خواهان اجازه برای فروش 700 هزار بشکه نفت در روز شده است. هنوز مسئولان کشورمان دراین‌باره اظهارنظر نکرده و این خبر را تأیید نکرده‌اند. به نظر می‌رسد این خبر چندان هم بی‌راه نباشد، اما آنچه مطرح است دلیل این تقاضاست. مقام‌های کشورمان بارها اظهار کرده‌اند که یکی از اهداف سازوکار مالی اروپا با ایران که قرار بود در قالب «اینستکس» اجرایی شود، ضمانت فروش نفت ایران به اروپا و دریافت وجه آن است. از این‌رو به نظر می‌رسد درخواست احتمالی ظریف برای فروش نفت در این قالب صورت گرفته باشد؛ با این همه، این برداشت نیز نمی‌تواند موضوع مشکل جمهوری اسلامی در فروش نفت را بپوشاند. برخی بر این عقیده‌اند که آنچه امروز ایران برای آن تلاش می‌کند، می‌توانست پیش از این بدون مشکل در اختیار داشته باشد. برای نمونه زمانی که رئیس‌جمهور آمریکا به صورت یکجانبه از برجام خارج شد و یا حتی پیش از آن، پافشاری بر عدم مذاکره صورت نمی‌گرفت، ممکن بود امروز وضعیت دیگری بر صنعت نفت کشور و فروش طلای سیاه حاکم می‌بود.

محبعلی: فرصت‌های خوب از دست رفت، اما هنوز برای مذاکره دیر نیست
قاسم محبعلی، دیپلمات پیشین و تحلیلگر روابط بین‌الملل معتقد است که ایران اکنون خواهان کاهش تحریم‌هاست، حتی اگر قرار باشد تن به مذاکره مجدد بدهد. این تحلیلگر در گفت‌وگو با خبرنگار ستاره صبح با اشاره به اینکه مسئولان جمهوری اسلامی تاکنون فرصت‌های زیادی را برای عبور از بحران از دست داده‌اند، می‌گوید: «از زمان امضای برجام تا روی کار آمدن ترامپ ایران دو سال فرصت داشت تا با آمریکایی‌ها و دیگر اعضای برجام در جهت استحکام توافق هسته‌ای وارد تعامل شود، اما در داخل واکنش‌های تندی صورت گرفت که این فرصت خوب از دست رفت. همچنین در فاصله‌ای که ترامپ بر سر کار آمد تا زمانی که از برجام خارج شد، می‌توانستیم با استفاده از دیپلماسی و مذاکره از خروج آمریکا از برجام جلوگیری کنیم که در این مورد نیز فرصت‌سوزی شد. در فاصله خروج آمریکا از برجام تا شروع تحریم‌ها هم اقدام مؤثری صورت نگرفت». محبعلی معتقد است زمان به عقب بازنمی‌گردد و خواسته‌های حداکثری ایران دیگر قابل تحقق نیست، اما هنوز هم می‌توان به میز مذاکره بازگشت. وی می‌گوید: «برای بازگشت به مذاکره هر دو طرف باید از خواسته‌های حداکثری خود کوتاه بیایند. ایران دیگر امکان فروش دو میلیون بشکه نفت در روز را ندارد و می‌بایست درخواست‌هایی بین 700 هزار تا یک میلیون بشکه در روز را بررسی کند». دیپلمات پیشین کشورمان در پاسخ به نقدهایی که مدعی‌اند وزارت خارجه فاقد استقلال لازم است و درنتیجه کشورهای مقابل ایران با سردرگمی در مذاکره با ایران روبه‌رو می‌شوند، گفت: «دولت و وزارت خارجه هم در سیاست خارجی و هم در مسائل مربوط به امنیت ملی تصمیم‌گیرنده نیستند. به همین خاطر سفرهایی که ظریف انجام می‌دهد، بیشتر در قالب دریافت و انتقال پیام است». محبعلی با اشاره به اینکه رسالت وزارت خارجه تنزل پیدا کرده و بیشتر پیام نهادهای تصمیم گیر خارج از دولت را به طرف‌های مقابل می‌رساند، اظهار داشت: «وقتی ظریف در سفر اخیرش به سوئد می‌گوید اگر عربستان من را قبول ندارد با کسی که مورد قبولش است مذاکره کند، نشان می‌دهد که وزیر خارجه هم پذیرفته طرف اصلی مذاکره با خارجی‌ها نیست». این تحلیلگر روابط بین‌الملل البته عدم استقلال وزارت خارجه را محدود به دولت روحانی نمی‌داند و می‌افزاید: «در دولت‌های پیشین هم همین وضع حاکم بوده است. تنها در یک دوره کوتاه در دوره اول خاتمی، دولت و وزارت خارجه نقش اصلی را در سیاست خارجی ایفا می‌کردند که همان عملکرد باعث شد از احتمال جنگ در افغانستان که بسیار محتمل بود، جلوگیری شود». قاسم محبعلی همچنین درمورد اینکه برخی معتقدند فشار تحریم‌ها روی مردم است و درنتیجه این مردم‌اند که می‌بایست در مورد مسئله هسته‌ای کشور اعلام نظر کنند، گفت: «به طور معمول مسائلی که به امنیت ملی مربوط است در هیچ کشوری به همه‌پرسی گذاشته نمی‌شود». وی به برگزیت و همه‌پرسی خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا اشاره می‌کند و می‌گوید: «به طور مثال اشتباهی که نخست‌وزیر اسبق انگلیس در مورد خروج کشورش از اتحادیه اروپا با مراجعه به آراء عمومی مرتکب شد، او و دولت‌های بعدی را گرفتار کرد. این موارد مسائلی در حوزه کارشناسی و تخصصی است و باید توسط متخصصان بررسی شود». محبعلی معتقد است ورود افکار عمومی به مسائلی مانند توافق هسته‌ای نتایجی معکوس به بار می‌آورد و دولت و ملت را گرفتار می‌کند».

مهمانپرست: برجام فرصتی برای روشن کردن افکار عمومی دنیا بود
رامین مهمانپرست، سخنگوی پیشین وزارت خارجه نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ستاره صبح با اشاره به اهمیت روشن کردن افکار عمومی جهان، گفت: «در فضای همکاری‌های بین‌المللی برای حل بحران‌های مختلف می‌بایست با هم‌فکری و برگزاری نشست‌های مختلف تلاش کرد تا از راه گفت‌وگو و منطق به چارچوب حقوقی مناسب دست پیدا کرد». مهمانپرست همچنین اشاره می‌کند که در دنیای امروز تنها بحث و گفت‌وگو نمی‌تواند جوابگوی حقوق ملت‌ها باشد، بلکه اقتدار ملت‌هاست که مذاکره و تعامل را اثربخش می‌کند. سخنگوی پیشین وزارت خارجه برجام را یک فرصت برای ایران دانست و گفت: «برجام فرصتی پیش آورد تا ایران حرف‌هایش را به افکار عمومی دنیا منتقل کند. می‌دانید که رسانه‌های غربی شبکه‌های قدرتمندی هستند که علیه جمهوری اسلامی فضاسازی می‌کنند و می‌توانند واقعیت‌ها را تغییر دهند و از ایران چهره‌ای غیر منطقی بسازند». وی در ادامه می‌گوید: «به همین خاطر خاصیت اصلی برجام این است که نشان دهیم ایران چیزی برای پنهان کردن ندارد. فعالیت‌های هسته‌ای ما صلح‌آمیز است و آژانس بین‌المللی اتمی هم صلح‌آمیز بودن فعالیت‌های هسته‌ای ایران را تأیید کرده است». این دیپلمات پیشین کشورمان با اشاره به اینکه برجام حقانیت ایران را به جهانیان ثابت کرد، افزود: «آمریکایی‌ها تمام تعهدات خود را نقض کردند و نشان دادند که قابل اعتماد نیستند. آنها فقط به منافع خود اهمیت می‌دهند و این موضوع به جمهوری اسلامی محدود نمی‌شود. ما برخوردهای آمریکا با چین، روسیه، مکزیک و حتی اتحادیه اروپا را شاهدیم». مهمانپرست معتقد است با وجود آنکه ایران نتوانست آنگونه که باید از منافع برجام به دلیل عدم تعهد کشورهای اروپایی بهره ببرد، اما توافق هسته‌ای فرصتی بود که ثابت کنیم اهل مذاکره‌ایم». وی گفت‌وگو و مذاکره را راهکار کافی برای مطالبه حقوق ایران نمی‌داند و می‌افزاید: «برای اینکه به حق و حقوق خود دست پیدا کنیم باید قدرتمند باشیم. در دنیای امروز تنها محترم بودن و اهل مذاکره و گفت‌وگو بودن تأثیرگذار نیست، بلکه زمانی می‌توانیم حق‌مان را بگیریم که کشوری مقتدر باشیم. در این صورت است که از موضع برابر و با احترام متقابل با ایران برخورد می‌کنند. این مسئله‌ای است که رهبر معظم کشور هم بارها به آن تأکید کرده‌اند».