کد خبر : 103546 تاریخ : ۱۳۹۹/۱۱/۱۷ - 23:59
گزارش خبری تحلیلی واکنش‌ها به پیروزی حقوقی ایران در دادگاه لاهه اشاره: جمهوری اسلامی ایران در تیرماه ۱۳۹۷ و دو ماه پس از خروج آمریکا از توافق هسته‌ای (مه ۲۰۱۸) و اعمال مجدد تحریم‌ها، با طرح شکایتی در دادگاه عالی سازمان ملل مستقر در لاهه (دیوان بین‌المللی دادگستری)، ایالات‌متحده را به «نقض پیمان مودت» متهم کرد. این پیمان یک معاهده دوجانبه دوستی و تجارتی است که دو دهه پیش از انقلاب و در سال ۱۳۳۴ خورشیدی (۱۹۵۵ میلادی) میان حکومت وقت ایران و دولت آمریکا امضا شد؛ اما ایالات‌متحده ادعا کرده بود که دیوان بین‌المللی مستقر در لاهه صلاحیت رسیدگی به این شکایت را ندارد و به تشکیل این پرونده اعتراض کرده بود. دیوان بین‌المللی دادگستری (دیوان لاهه) یک دادگاه جهانی دائمی در کشور هلند است که برای رسیدگی به جرائم بزرگ در سطح جهان تشکیل‌شده است. سرانجام اکثریت قاضیان دیوان بین‌المللی دادگستری در جلسه‌ عصر چهارشنبه ۱۵ بهمن (سوم فوریه)، صلاحیت دادگاه برای رسیدگی به شکایت ایران از آمریکا را وارد دانستند و یک پیروزی حقوقی مهم برای ایران به دست آمد. گفتنی است در حکم اولیه دادگاه لاهه درباره این پرونده نیز آمده بود که آمریکا باید موانع صادرات اقلام بشردوستانه مانند دارو، تجهیزات پزشکی و مواد غذایی را از میان بردارد. حسن روحانی، رئیس‌جمهور رأی دیوان لاهه را «موفقیت بزرگ» برای ایران دانست؛ محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه هم این حکم را یک «پیروزی بزرگ حقوقی» برای ایران توصیف کرد؛ اما سخنگوی وزارت خارجه آمریکا از رأی دادگاه ابراز تأسف کرد.

ستاره صبح-حسن روحانی، رئیس‌جمهوری اسلامی ایران رأی دادگاه لاهه در تأیید صلاحیت برای رسیدگی به شکایت ایران را «موفقیت بزرگ» خواند و آن را «قدرت و عظمت برای ملت بزرگ ایران در برابر یک ابرقدرت» دانست. او روز پنجشنبه ۱۶ بهمن (۴ فوریه) «پیروزی» ایران در نهاد قضائی سازمان ملل را با «حضور تاریخی» دکتر محمد مصدق در سال ۱۳۳۱ در دیوان بین‌المللی مقایسه کرد. در مقابل سخنگوی وزارت امور خارجه ایالات‌متحده روز چهارشنبه (۳ فوریه) از رأی دیوان بین‌المللی دادگستری ابراز تأسف کرد. آمریکا گفته بود که دیوان لاهه برای رسیدگی به شکایت ایران علیه ایالات‌متحده صلاحیت ندارد؛ اما دادگاه یادشده اعلام کرد که به شکایت جمهوری اسلامی علیه آمریکا به دلیل «نقض معاهده مودت» و «بازگشت تحریم‌های ایران» رسیدگی می‌کند. به گفته خبرگزاری فرانسه، ند پرایس، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا در واکنش به دیدگاه ایران و ابراز خرسندی جمهوری اسلامی توضیح داد که رأی دادگاه لاهه «تنها درباره صلاحیت رسیدگی به شکایت است و به محتوای دعوا هیچ ارتباطی ندارد». وزارت امور خارجه آمریکا همچنین تأکید کرد: «ما برای دیوان بین‌المللی دادگستری احترام بسیار زیادی قائل هستیم». همچنین محمدجواد ظریف، وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران در یک پیام توییتری این حکم را یک «پیروزی بزرگ حقوقی» برای ایران توصیف کرد. ظریف در این پیام می‌گوید ایران همیشه و به‌طور کامل به قوانین بین‌المللی احترام گذاشته و اکنون زمان آن فرارسیده که آمریکا به تعهدات بین‌المللی خود عمل کند.
رأی دادگاه چه بود؟
اکثریت قضات دیوان بین‌المللی دادگستری معتقدند این دادگاه صلاحیت رسیدگی به شکایت ایران علیه تحریم‌های آمریکا را دارد. آمریکا پیش‌تر گفته بود این دادگاه صلاحیت رسیدگی به شکایت جمهوری اسلامی را ندارد. جمهوری اسلامی ایران تیرماه ۱۳۹۷ و دو ماه پس از خروج آمریکا از توافق هسته‌ای و اعمال مجدد تحریم‌ها، با طرح شکایتی در دادگاه عالی سازمان ملل مستقر در لاهه (دیوان بین‌المللی دادگستری) ایالات‌متحده را به نقض «پیمان مودت» متهم کرد. این پیمان یک معاهده دوجانبه دوستی و تجاری است که دو دهه پیش از انقلاب اسلامی ایران (۱۳۳۴/ ۱۹۵۵) میان حکومت وقت ایران و دولت آمریکا امضاءشده است. آمریکا همان زمان اعلام کرد دیوان بین‌المللی مستقر در لاهه صلاحیت رسیدگی به این شکایت را ندارد و به تشکیل این پرونده اعتراض کرده بود. به گزارش خبرگزاری رویترز، اکثریت قاضیان دیوان بین‌المللی دادگستری در جلسه‌ای که عصر چهارشنبه ۱۵ بهمن (سوم فوریه) برگزار شد اعتراض ایالات‌متحده را وارد ندانسته و صلاحیت دادگاه برای رسیدگی به شکایت ایران را تائید کردند. این حکم نهایی نیست. به گزارش دویچه وله، شماری از مقام‌های وقت دولت آمریکا، ازجمله وزیر خارجه، مایک پمپئو مدتی بعد از خروج ایالات‌متحده از توافق هسته‌ای اعلام کردند که واشنگتن از پیمان مودت خارج‌شده است. دیوان بین‌المللی دادگستری مهرماه سال ۹۷ هم بر مبنای شکایتی از ایران با استناد به پیمان مودت یک حکم اولیه صادر کرده بود. در این حکم با استناد به پیمان یادشده آمده است که آمریکا باید موانع صادرات اقلام بشردوستانه مانند دارو، تجهیزات پزشکی و مواد غذایی را از میان بردارد. این اقلام مشمول تحریم‌های آمریکا نمی‌شوند اما در مواردی تحریم‌های بانکی و مالی علیه جمهوری اسلامی دادوستد آن‌ها را با مشکل روبرو می‌کند. گفتنی است توافق هسته‌ای در سال ۲۰۱۵ در دوره ریاست جمهوری باراک اوباما میان نمایندگان جمهوری اسلامی ایران و شش قدرت جهانی به امضاء رسید اما دونالد ترامپ که همواره این توافق را ناقص و یک‌طرفه می‌خواند فرمان خروج از آن را امضاء کرد.