رضا دستجری: کتاب «درباره زنان؛ آموزه‌هایی برای مردان» اثر آرتور شوپنهاور، با ترجمه مهدی نوری‌مقدم، به‌تازگی توسط انتشارات چاو منتشر شده است. این اثر که دیدگاه‌های زن‌ستیزانه شوپنهاور را درباره زنان در قالب نصایح برای مردان ارائه می‌دهد، جنجال‌برانگیز و بحث‌انگیز است. نوری‌مقدم، مترجم این اثر، در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران، از جنبه‌های مختلف این کتاب و تجربه‌های شخصی شوپنهاور که به شکل‌گیری چنین دیدگاهی منجر شده است، صحبت کرده است.
ریشه‌های بدبینی شوپنهاور
آرتور شوپنهاور به‌عنوان یک فیلسوف بدبین شناخته می‌شود که فلسفه‌اش بر اراده و رنج بنا شده است. مهدی نوری‌مقدم معتقد است که بدبینی شوپنهاور نه‌فقط از دستگاه فلسفی او، بلکه از تجربه‌های شخصی‌اش نیز سرچشمه می‌گیرد. روابط ضعیف او با والدین، به‌ویژه رابطه پرتنش با مادرش، تأثیر زیادی بر نگرش او به زنان داشته است. شوپنهاور در دوران جوانی با مشکلات شخصی و خانوادگی زیادی روبه‌رو بود و این تجارب به‌ویژه در دیدگاه‌های او نسبت به جنسیت و زنان بازتاب یافته است. همچنین نوری‌مقدم اشاره می‌کند که در قرن نوزدهم، نگاه عمومی به زنان در اروپا محدود و محافظه‌کارانه بود، که این امر مزید بر علت شد.
زن در فلسفه شوپنهاور
شوپنهاور در فلسفه‌اش به «اراده» به‌عنوان نیرویی کور و بی‌منطق اشاره می‌کند که انسان را به‌سوی زندگی و رنج سوق می‌دهد. در این فلسفه، زن نماد طبیعت، زایش و استمرار حیات است، و به‌طور کلی، زنان را مظهر اراده و نیروی حیاتی می‌بیند که باید از آن گریخت. این دیدگاه‌ها با فلسفه‌های دیگر همچون نیچه و کانت تفاوت‌های بنیادینی دارد. نوری‌مقدم می‌گوید که شوپنهاور تنها فیلسوفی است که این‌گونه صراحتاً از زن به‌عنوان موجودی فرودست سخن گفته است.
لحن طنزآلود و زن‌ستیزانه شوپنهاور
عنوان کتاب «آموزه‌هایی برای مردان» به‌خوبی بیانگر قصد شوپنهاور است که در این اثر، به مردان هشدار می‌دهد که زنان چگونه موجوداتی هستند و چگونه باید با آن‌ها برخورد کنند. نوری‌مقدم در ترجمه این کتاب، سعی کرده تا لحن طعنه‌آمیز و طنزآلود شوپنهاور را حفظ کند، اما در عین حال دقت زیادی در انتخاب واژگان به خرج داده است. او در مواردی که شوپنهاور از اصطلاحات زننده و تحقیرآمیز استفاده کرده است، معادل‌های محترمانه‌تری برای حفظ احترام به زنان و فرهنگ فارسی انتخاب کرده است.
اخلاقیات ترجمه و دقت در انتقال مفاهیم
مهدی نوری‌مقدم در گفت‌وگو با ایبنا تأکید می‌کند که هرچند شوپنهاور در آثارش دیدگاه‌هایی زن‌ستیزانه ارائه می‌دهد، او وظیفه خود را در ترجمه به‌عنوان «امانت‌داری» در منتقل کردن مفاهیم می‌بیند. او معتقد است که خوانندگان باید بدانند که این افکار متعلق به شوپنهاور است، نه لزوماً ترجمه‌کننده یا جامعه‌ای که این کتاب را می‌خواند. به همین دلیل، نوری‌مقدم در ترجمه آثار شوپنهاور هیچ‌گاه مفاهیم را تغییر نداده، بلکه تنها واژگان را با دقت انتخاب کرده تا متن فارسی خوانا و محترمانه باشد.
آیا ترجمه چنین آثاری به بازتولید تفکر زن‌ستیزانه می‌انجامد؟
در پاسخ به این نگرانی که ممکن است ترجمه چنین آثاری به بازتولید تفکرات زن‌ستیزانه منجر شود، نوری‌مقدم اذعان دارد که ترجمه باید به‌عنوان آینه‌ای از متن اصلی باشد، نه فیلتر. او بر این باور است که خوانندگان باید توانایی نقد و تحلیل این آثار را داشته باشند. به گفته او، ترجمه و مطالعه آثار فیلسوفان غربی به‌ویژه در زمینه‌های چالش‌برانگیز، به ما کمک می‌کند تا ریشه‌های اندیشه‌های آن‌ها را درک کنیم و از آن‌ها برای رشد فکری خود بهره‌برداری کنیم.
هدف از ترجمه و اهمیت خواندن آثار شوپنهاور
نوری‌مقدم در انتهای گفت‌وگو تأکید می‌کند که هدف از ترجمه درباره زنان؛ آموزه‌هایی برای مردان، بازتولید نظرات شوپنهاور نیست، بلکه معرفی یک بخش از تاریخ فلسفه غرب است که می‌تواند زمینه‌ساز بحث‌های عمیق‌تری در خصوص جایگاه زنان و نگاه جامعه به آن‌ها باشد. او همچنین اشاره می‌کند که در مقدمه کتاب، تفاوت‌های اساسی بین اندیشه شوپنهاور و فرهنگ اسلامی و ایرانی به‌ویژه در زمینه مقام زنان بیان شده است.
درباره زنان؛ آموزه‌هایی برای مردان اثری جنجالی است که با دیدگاه‌های زن‌ستیزانه شوپنهاور، همچنان در فضای فکری و فرهنگی امروز قابل بحث است. مهدی نوری‌مقدم در ترجمه این اثر، تلاش کرده است تا نه تنها مفاهیم اصلی شوپنهاور را به درستی منتقل کند، بلکه به خوانندگان این امکان را بدهد تا درک بهتری از افکار این فیلسوف و چالش‌های فلسفی او در مورد جنسیت پیدا کنند. این کتاب به‌عنوان یک اثر فلسفی، فارغ از نگاه‌های منفی شوپنهاور نسبت به زنان، می‌تواند درک عمیق‌تری از اندیشه‌های دوران روشنگری را برای ما به ارمغان آورد.
برگرفته از: ایبنا