ایرانیان؛ ملت همیشه در آستانه

ستاره صبح-اخیراً در نظرسنجی «شبکه توسعه» در خصوص تصور ایرانیان از ده سال آینده‌شان پرسش شده است؛ و ۹۰۸۱ نفر در این نظرسنجی شرکت کرده‌اند. از میان آنان ۲۹ درصد باور دارند که وضعیت‌شان بهتر می‌شود و ۱۸ درصد گفته‌اند بدتر؛ خب ممکن است این سؤال را بپرسید که بقیه چه گفتند؟ بقیه یعنی ۵۳ درصد گفته‌اند نمی‌دانم! یعنی بیش از نیمی از آنان در حقیقت گفته‌اند: «صبر کن ببینیم چه می‌شود!» آن‌ها یعنی در وضعیت عدم‌قطعیت ایستاده‌اند؛ جایی که نمی‌دانند چه می‌شود؛ جایی که آینده برایشان پیش‌بینی‌پذیر نیست! این جمله برای شما آشنا نیست؟ «صبر کن ببینیم چه می‌شود!» این جمله‌ در زندگی ما زیاد تکرار شده است. هنوز برخی از افراد که در فکر مهاجرت هستند یا کسانی که می‌خواهند روی ایده‌هایشان سرمایه‌گذاری کنند؛ می‌رسند به همین جمله‌: «صبر کن ببینیم چه می‌شود»! مشکل آن است که هیچ‌وقت هم هیچ‌چیز قطعی نمی‌شود! نه ما آن‌قدر خوشبخت می‌شویم که منتظرش هستیم؛ و نه آن‌قدر بدبخت که اصلاً نشود کاری کرد! مشکل آن است که ما همیشه در آستانه‌ایم! ما همان‌قدر که در آستانه‌ توسعه‌ی اقتصادی هستیم، در آستانه‌ رکود هم هستیم! همان‌قدر که در آستانه‌ یک جهش بزرگ؛ در آستانه‌ یک جنگ اقتصادی! ما همان‌قدر که در آستانه‌ پیوستن به جهان هستیم، در آستانه‌ گسستن از جهان هم هستیم! ما همیشه در آستانه زندگی می‌کنیم!
عدم‌قطعیت چرا آزاردهنده است؟
عدم‌قطعیت یعنی ایستادن درجایی که نمی‌دانیم چه می‌شود! ممکن است شما فکر کنید آینده بهتر یا بدتر می‌شود. پیش‌بینی‌ناپذیری یعنی زیستن در شرایطی که می‌تواند به هر چیزی ختم شود؛ و عدم‌قطعیت یعنی احتمال اینکه چه خواهد شد نیز مشخص نیست! اما واقعیت زندگی آن است که در زندگی، شما برای به دست آوردن هرچیزی نیاز به سرمایه‌گذاری دارید؛ یا دارایی‌هایتان سرمایه شماست یا ایده و زمانی که می‌گذارید. اما هر سرمایه‌گذاری، یعنی هزینه کردن در امروز به امید بازگشت بیشتر در آینده. حالا می‌خواهد پولتان را سرمایه‌گذاری کنید یا اعتبارتان را یا زمانتان را. به همین دلیل است که سرمایه‌گذاری همیشه بر پایه‌ برآورد ما از آینده است؛ و ما که همیشه در آستانه زندگی می‌کنیم!، چگونه می‌توانیم آینده را پیش‌بینی می‌کنیم؛ وقتی هیچ‌چیز پیش‌بینی‌پذیر نیست. انگار تمامی آن‌ها که نمی‌دانند وضع‌شان از هر دوگروهی که بدبین یا خوش‌بین به آینده هستند بدتر است. آن‌ها به دلیل همین ندانستن‌شان در وضعیت چیزی مثل فلج شدن هستند؛ آن‌ها نه پای رفتن دارند نه دل امید بستن!
تحلیل و تجویز راهبردی
مطالعات مختلف نشان می‌دهد: پیش‌بینی‌ناپذیری و عدم‌قطعیت در زندگی فردی منجر به افزایش تشویش و به دنبال آن افزایش نفرت افراد به همدیگر می‌شود. وقتی شما نمی‌توانید مثلاً همسرتان را پیش‌بینی کنید؛ از او می‌ترسید و به همین ترتیب اگر در جامعه‌ای پیش‌بینی‌ناپذیری افزایش یابد یعنی افراد هراس جمعی می‌یابند و گاه به نفرت از پیش‌بینی‌ناپذیر زندگی خود می‌رسند. وقتی در سطح ملی تا این اندازه پیش‌بینی‌ناپذیر باشیم، یعنی سرمایه‌گذاری از یک تصمیم‌گیری منطقی به یک قمار تبدیل‌شده است. یعنی دل‌بسته‌ایم به شگفتی‌سازها! رونق سوداگری به‌جای سرمایه‌گذاری ریشه‌دار در ایران معاصر نشانه همین بیماری ملت همیشه در آستانه است! البته برای گریز از بیماری «همیشه در آستانه»، بیش از هر چیزی نیاز داریم به پیش‌بینی‌پذیری در سطح ملی و سیاست‌هایی که ثبات را می‌آورند. برای توسعه یافتن باید در سطح ملی پیش‌بینی‌پذیر شویم. تنها آن کشورهایی که برای مردم خود و جهان پیش‌بینی‌پذیر هستند؛ می‌توانند سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی را جذب نمایند؛ باید تکلیف را روشن کرد. تصمیم‌های سخت گرفت و از آن‌جا به بعد دیگر پیش‌بینی‌پذیرتر شد. توسعه، امنیت می‌خواهد، امنیت، یعنی پیش‌بینی پذیری و پیش‌بینی پذیری درگرو سیاست‌های روشن و ثبات‌آفرین است. حداقل ۵۳ درصد از جامعه همچنان منتظرند ببینند چه می‌شود!