ستاره صبح-
جمهوری اسلامی در نامه‌ای از آژانس انرژی اتمی خواست اقدامات لازم را در راستای توقف اجرای پروتکل الحاقی از سوی ایران، به عمل آورد. این همکاری بر اساس مصوبه مجلس ایران علیه تحریم‌های آمریکا، به‌زودی خاتمه می‌یابد.
توقف پروتکل الحاقی
کاظم غریب‌آبادی، سفیر و نماینده دائم جمهوری اسلامی نزد سازمان‌های بین‌المللی در وین، روز دوشنبه ۲۷ بهمن (۱۵ فوریه) خبر داد که ایران در نامه‌ای توقف اجرای اقدامات داوطلبانه خود تحت برجام را از تاریخ ۲۳ فوریه ۲۰۲۱ (پنجم اسفند) تحویل مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی داده است. به گزارش ایسنا ارسال این نامه در راستای اجرای قانون مصوب مجلس برای لغو تحریم‌ها صورت گرفته است که تا روز ۲۲ فوریه به آمریکا مهلت داده بود کلیه تحریم‌ها را بردارد. کاظم غریب‌آبادی درباره نامه گفته که در آن از آژانس خواسته‌شده «تا در اسرع وقت اقدامات لازم را برای اجرای درخواست‌های ایران جهت توقف اقدامات مختلف داوطلبانه، شامل اجرای پروتکل الحاقی، به عمل آورد». ایسنا به نقل از او نوشته است «ازاین‌پس، همکاری‌های ایران و آژانس صرفاً بر مبنای تعهدات پادمانی ادامه خواهد یافت تا زمانی که با لغو تحریم‌ها به‌صورت عملی و ملموس، زمینه برای بازگشت ایران به اجرای مجدد این اقدامات فراهم گردد».
تغییر روش آمریکا
سعید خطیب زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران نیز در همین روز در یک نشست خبری در پاسخ به سؤال خبرنگاری درباره توئیت وزیر امور خارجه آمریکا مبنی بر اینکه «دیپلماسی اصولی تنها راه جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای است» گفت: «تفسیر توئیت وزیر امور خارجه آمریکا بر عهده خودشان است و آنچه باید بگوییم این است که دولت کنونی آمریکا متأسفانه همچنان بر رویه دولت قبلی این کشور حرکت می‌کند و آنچه الان اتفاق می‌افتد با قبل از ۲۰ ژانویه (شروع کار بایدن به‌عنوان رئیس‌جمهور جدید آمریکا) فرقی نمی‌کند». سعید خطیب‌زاده از «اعمال فشار حداکثری» و «بی‌توجهی به تعهدات و حقوق بین‌الملل از سوی آمریکا» شکایت کرده و گفته ازنظر جمهوری اسلامی دولت فعلی آمریکا «هیچ فرقی با دولت ترامپ در خصوص اعمال تحریم‌ها» نکرده است. باوجوداین او نیز مانند دیگر مقام‌های ایران تکرار کرد که اگر آمریکا تغییر روش دهد، «ایران هم به این اصلاح سیاست پاسخ مناسبی می‌دهد».
همکاری با آژانس
سخنگوی وزارت امور خارجه در رابطه با مهلت تعیین‌شده برای پایان دادن به همکاری با آژانس در راستای پروتکل الحاقی گفت: «بر اساس این مصوبه نظارت‌های فراپادمانی متوقف می‌شود» و اضافه کرد که «توقف اجرای نظارت‌های فراپادمانی به معنای پایان تمام نظارت‌ها نیست. چراکه ما عضو پادمان هستیم و بر اساس پادمان بخش عمده‌ای از نظارت‌ها ادامه خواهد داشت و اجرای پروتکل الحاقی متوقف می‌شود». به گفته خطیب زاده حتی پس‌ازاین مهلت نیز همکاری ایران با آژانس ادامه خواهد داشت. او تأکید کرد که «تمام اقدامات ایران به‌سادگی برگشت‌پذیر است. به شرطی که دیگر طرف‌های عضو برجام به تعهداتشان عمل کنند».
پایان برجام؟
قاسم محبعلی، مدیرکل پیشین خاورمیانه وزارت امور خارجه در گفت‌وگو با ستاره صبح با اشاره به نزدیک شدن به زمان ضرب‌الاجل مجلس برای خروج دولت از اجرای پروتکل الحاقی و توقف نظارت‌های فراپادمانی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گفت: «ما امیدواریم تا سوم اسفند اتفاقی بیفتد و تفاهمی صورت گیرد و باعث شود لزومی به اجرای مصوبه مجلس و خروج از پروتکل الحاقی اتفاق نیفتد؛ چراکه اگر چنین اتفاقی بیفتد مفهومش این است که برجام عملاً پایان‌یافته است. این جزء تعهدات اصلی ایران بود که پروتکل الحاقی را تا پایان هشت سال برجام اجرا کند و در پایان نیز آن را به تصویب مراجع قانونی داخلی برساند و در این صورت بود که پرونده ایران از شورای امنیت و فصل هفت منشور ملل متحد خارج می‌شد. اکنون اگر ایران به شرایط قبلی بازگردد، همان‌گونه که اشاره شد، می‌تواند از دیدگاه آن‌ها برجام پایان‌یافته باشد و پرونده ایران یا توسط آژانس بین‌المللی انرژی اتمی یا یکی از اعضای اروپایی برجام به شورای امنیت ارجاع شود و در آنجا چون نیاز است برای ادامه برجام، یک قطعنامه جدید با اتفاق آرای پنج به‌علاوه یک (یعنی پنج عضو دائم شورای امنیت) صادر شود که عملاً چنین جیزی به نظر نمی‌رسد امکان‌پذیر باشد، می‌توان گفت برجام را باید پایان‌یافته تلقی کنیم.»
کوشش میانجی‌ها
این تحلیلگر برجسته روابط بین‌الملل در ادامه در پاسخ به این سؤال که آیا دولت حسن روحانی که یکی از دستاوردهای مهم خود را درزمینه سیاست خارجی برجام می‌دانست، حاضر است این دستاورد را نقش بر آب‌رفته ببیند، گفت: «دولت که مخالف این مصوبه بود و حتی بعد از تصویب هم مقاومت کرد که آن مصوبه اجرا نشود؛ اما بالاخره سیاست خارجی صد درصد در اختیار دولت نیست و حتماً به دولت گفته‌شده که باید آن مصوبه را اجرا کند و بنابراین دولت و وزارت خارجه که با این مصوبه به‌شدت مخالف بودند، مجبور شدند آن را اجرا کنند. زیرا آن‌ها می‌فهمیدند که این مصوبه کمکی به حل مشکل نمی‌کند و مسئله را پیچیده‌تر می‌کند. اکنون همان‌گونه که اشاره شد، تنها فرصت این است که با کوشش‌هایی که دولت‌هایی مانند قطر و عمان و حتی کشورهای اروپایی در حال انجام آن هستند، تا قبل از آن‌که ایران دست به این اقدام بزند، آن‌ها توافقی صورت دهند که هم‌زمان یا به‌تدریج، دو طرف ایران و آمریکا به برجام بازگردند.»