هفته گذشته نشست وزرای امور خارجه کشورهای عضو «شورای ترک» در ترکیه برگزار شد که در این نشست وزرای امور خارجه ترکیه، جمهوری آذربایجان، ترکمنستان، ازبکستان، قرقیزستان و قزاقستان، حضور داشتند و گفت و گوی اولیه درباره ترک‌زبان‌ها انجام دادند. «مولود چاووش او غلو» وزیر امور خارجه ترکیه اعلام کرد که یک سند تاریخی توسط سران به امضا می‌رسد و نام شورای ترک، از این به بعد به «سازمان دولت‌های ترک» تغییر خواهد کرد. تلاش برای توسعه و تشکیل شورای منطقه‌ای کشورهای ترک‌زبان یکی از اهداف استراتژیک ترکیه است که پس از تحولات اخیر قره‌باغ، اهمیت بیشتری برای «رجب اردوغان» رئیس‌جمهور ترکیه پیداکرده است. ترکیه به دنبال استفاده سیاسی و تبلیغاتی از سازمان دولت‌های ترک و ایفای نقش منطقه‌ای است و تلاش می‌کند تا برای رسیدن به هدفش از هر پتانسیلی برای جمع‌آوری کشورهای بیشتر اطراف خود استفاده کند و به دنبال استفاده از این پتانسیل در منطقه و آسیای میانه برای کسب امتیازات بیشتر است. آنکارا در تلاش است تا با کشورهای ترک‌زبان و غیر ترک‌زبان بر اساس منافع ارتباط برقرار کند و بر اساس نیاز و منافع خود وارد معامله و مذاکره می‌شود. به‌عنوان‌مثال برخی کشورها را مانند قطر و جریان اخوان المسلمین به عنوان متحدین ایدئولوژیک خود معرفی کرده است. همچنین سعی می‌کند برخی کشورها را با وجود برخی اختلافات ایدئولوژیک و سیاسی در فضای اقتصادی حفظ کند.
اهداف شورای منطقه‌ای ترک‌زبان‌ها
بر اساس گزارش پایگاه خبری «مرصدالشام» در توافقنامه رسمی تأسیس شورای منطقه‌ای کشورهای ترک‌زبان آمده که هدف این سازمان ارتقای صلح، امنیت و ثبات در منطقه از طریق تلاش‌های مشترک است؛ اما ترکیه با تأسیس شورای دولت‌های ترک‌زبان اهداف دیگری دارد و آن بازگشت به تفکر «پان ترکسیم» است که باهدف ایجاد یک ائتلاف از کشورهای ترک‌زبان در آسیای میانه می‌خواهد مقام رهبری این دولت‌های ترک‌زبان را در عرصه نظام منطقه‌ای و بین‌المللی به دست آورد. پایگاه خبری مذکور تأکید کرد دولت ترکیه مدعی است که بازگشت به تفکر پان ترکیسم را باهدف ایجاد یک ائتلاف از کشورهای ترک‌زبان در جغرافیای آسیای میانه دنبال می‌کند تا به زعم خود بتواند ترکیه آینده را در مقام رهبری این دولت‌های ترک‌زبان در عرصه نظام منطقه‌ای و بین‌المللی جایگاه بخشد. واقعیت آن است که به دلیل تاریخی و جغرافیای سیاسی امکان محقق شدن این موضوع وجود ندارد و تنها اقدامی است که هزینه‌های امنیتی سنگینی را بر دوش کشورهای منطقه و به ویژه مردم ترکیه تحمیل کرده و خواهد کرد. به دنبال این اقدام کشورهای ترک در آسیا موجودیت خود را از دست خواهند داد و ممکن است زیر پرچم هلال ترکیه از روی نقشه محو شوند.
بر اساس بسیاری شواهد مانع اصلی گسترش این برنامه «گرجستان و ارمنستان» است و همچنین آنکارا از طریق اهرم‌های اقتصادی و سیاسی در مورد ارمنستان «بی‌پناه» است و به همین دلیل تلاش می‌کند تا گام‌های نظامی-سیاسی علیه ارمنستان بردارد. همگون سازی نرم ملت ترک‌زبان آسیا، تلاش برای اتحاد آن‌ها و همچنین جذب ناظران از کشورهای دیگر برای تحقق رویای بزرگ آنکارا یکی از انگیزه‌های دولت ترکیه بوده است.
رقابت‌های منطقه‌ای ترکیه با عربستان و امارات باعث شده تا ترکیه به تشکیل سازمان دولت‌های ترک روی آورد.
ایجاد مناطق اقتصادی مشترک
ترکمنستان که سیاست بی‌طرفانه‌ای را اتخاذ کرده بود، به حضور در نشست‌های پیشین شورای ترک اشتیاقی نداشت؛ اما در این نشست رضایت نسبی خود را اعلام کرد که می‌توان گفت تغییر نسبی موضع ترکمنستان نسبت به شورای ترک برگ برنده‌ای برای ترکیه است.
کشورهای عضو به دنبال ایجاد مناطق اقتصادی مشترک و ایجاد یک بانک توسعه برای تسریع کار مشترک در پروژه‌های زیربنایی هستند. در جبهه نظامی، کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس علاوه بر انعقاد قراردادهایی برای فروش تسلیحات، زره‌پوش و خودروهای نظامی به دنبال تبادل تخصص نظامی با انجام تمرینات مشترک هستند.
چالش‌های پیش روی ترکیه
اما در این مسیر، دولت اردوغان با چالش‌هایی مواجه خواهد شد که یکی از این چالش‌ها این است که کشورهای ترک‌زبان عضو سازمان ظرفیت‌های اقتصادی فعالی برای توسعه تجارت خارجی ندارند و زیرساخت‌های ترابری حمل‌ونقل نیز ضعیف است. همچنین از لحاظ سیاست خارجی، تمامی این کشورهای شورای ترک نمی‌توانند با یکدیگر هماهنگ و با آسودگی خاطر و بدون ترس از پیامدها و چالش‌های پیش رو عمل کنند. بدین ترتیب روند مثبت و مناسبی برای همکاری شورای دولت‌های ترک‌زبان پیش‌بینی نمی‌شود.
برگرفته از الف