تجمع روزهای مردم اصفهان بار دیگر موضوع کم آبی را مطرح کرد که موردتوجه محافل خبری داخلی و خارجی شد. چند ماه قبل و در اوایل تابستان همین امسال به دلیل مشکلات آبی، تجمعات اعتراضی در استان خوزستان هم‌شکل گرفت. سوء مدیریت درباره نحوه مصرف منابع آبی بین استان‌هایی مانند خوزستان، اصفهان، چهارمحال و بختیاری و یزد پیش‌آمده است. ایران روی کمربند خشک و نیمه‌خشک جهان قرارگرفته است. با این وجود به دلیل کشاورزی و استفاده گسترده از منابع آب زیرزمینی به مرور سطوح خاکی فشرده‌شده که همین امر منجر به فرونشست زمین نیز شده است. 18 استان کشور گرفتار چنین پدیده‌ای شده‌اند که در این میان می‌توان به خوزستان، خراسان جنوبی، فارس، خراسان رضوی، تهران، اصفهان و ... اشاره کرد. فرونشست زمین حتی در استان‌هایی مانند مازندران و گلستان نیز مشاهده‌شده است. چالش کمبود آب اگر با برنامه‌ریزی صحیح مدیریت نشود می‌تواند نتایج بدی داشته باشد. لازم است الگوی توسعه صنعتی و کشاورزی تغییر و در استان اصفهان کارخانه‌های ذوب‌آهن و فولاد مبارکه تعطیل و جلوی برنج‌کاری نیز در اطراف زاینده‌رود گرفته شود؛ زیرا در حال حاضر کارخانه‌های فولاد، پتروشیمی و ذوب‌آهن در مناطق بعضاً کویری یا کم آب احداث‌شده‌اند که همین مسئله موجبات ایجاد مشکلات اساسی برای محیط‌زیست آن مناطق یا استان‌های مجاور شده است؛ بنابراین پیش از ایجاد هر صنعت آب بر ضرورت دارد الزامات و شرایط زیست‌محیطی آن منطقه به‌طور جدی در نظر گرفته شود.
احداث کارخانه‌های فولاد در استان‌های کم آب اشتباه است
متأسفانه به کارخانه‌های فولاد و پتروشیمی بیش از آن‌که بر اساس عقلانیت، منطق و ارزیابی شرایط جغرافیایی آن مناطق باشد مجوز داده‌شده است. این سیکل معیوب حاصل کار چانه‌زنی و «کسب امتیاز» توسط مقامات و مسئولانی مانند نمایندگان مجلس است. به همین دلیل است که استان اصفهان با اینکه طی ۵۲ سال اخیر کم بارش تر از ۲۴ استان کشور بوده اما بیش‌ترین و بالاترین بارگذاری صنایع، سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی در آن صورت گرفته است. بارندگی استان اصفهان تنها از استان‌های یزد، سمنان، سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی، کرمان و قم بیشتر بوده است.
استقرار صنایع سنگین در استان‌های کم آب چرا؟
نکته جالب آن است بخش عمده‌ای از صنایع سنگین و بزرگ کشور در استان‌های اصفهان، کرمان و یزد واقع‌شده‌اند. سه استانی که به لحاظ بارش در کل کشور شاخص نامناسبی دارند. با این وجود نمایندگان یا استانداران صرفاً بر اساس نفع محلی و اشتغال‌زایی در حوزه انتخابیه متبوع خود بدون توجه به ملاحظات زیست‌محیطی در پی به دست آوردن چنین امتیازاتی یا گنجاندن چنین طرح‌هایی در بودجه سالیانه می‌باشند. مسئله حائز اهمیت دیگر به کشت محصولات آب بر مانند برنج و هندوانه در برخی مناطق کم آب کشور برمی‌گردد. کشت محصولات آب بر در مناطق کم آب درست نبوده و نیست واضح است که در استان اصفهان هرگز نباید اجازه داد برنج کشت شود و این محصول صرفاً باید در مناطق و نواحی پر آب مانند شمال کشور کشت شود. نکته جالب آن است که مثلاً استان اصفهان در حوزه تولیدات کشاورزی به رغم اینکه از 24 استان کشور کم بارش تر است اما در مجموع رتبه ششم را در تولیدات کشاورزی کشور دارد. چالش‌هایی که در سال‌های اخیر در استان‌هایی مانند اصفهان، خوزستان، یزد و ... پیش‌آمده به‌مثابه زنگ هشداری برای مسئولان است که باید با مجموعه‌ای از اقدامات کوتاه مدت، میان‌مدت و بلندمدت سرو سامانی به این شرایط داده شود. از این بابت ضرورت دارد به دلیل ایجاد مشکل حاد ناشی از کم آبی که احتمالاً در آینده تشدید خواهد شد حکمرانی خوب در این حوزه اعمال شود. مثلاً دولت می‌تواند دستورات کوتاه مدتی در ارتباط با نوع محصولات قابل کشت برای هر منطقه صادر نماید یا اینکه برای احداث صنایع فولادی و پتروشیمی نخست باید ارزیابی زیست‌محیطی صورت گیرد و به هیچ‌وجه در مناطق کم آب و کویری، کارخانه‌ای احداث نشود و صنایع آب بر مثل فولاد، پتروشیمی نیز باید در استان‌های کم آب تعطیل شوند.
برگرفته از الف