25 نوامبر، روز جهانی رفع خشونت علیه زنان است. آمار سازمان‌های جهانی نشان می‌دهد که 736 میلیون زن در جهان، یک‌بار هدف خشونت قرار می‌گیرد! مجمع عمومی سازمان ملل متحد خشونت علیه زنان را «هرگونه عمل خشونت‌آمیز بر پایه جنسیت که منجر به آسیب فیزیکی (بدنی)، جنسی یا روانی زنان شود» تعریف کرده است.
آمار خشونت علیه زنان در جهان
بر اساس داده‌های سازمان جهانی بهداشت سال گذشته 52 هزار و 300 زن قربانی جرائم جنسی شده‌اند که نسبت به سال پیش از آن یعنی 2022، 6/2 درصد افزایش داشته است. درزمینه خشونت خانگی، 180 هزار و 700 زن قربانی آن شده‌اند که نسبت به سال پیش از آن 5/6 درصد افزایش داشته است. 591 زن در سال 2023 قربانی قاچاق انسان باهدف بردگی جنسی شده‌اند که 11/5 درصد بیشتر از سال 2022 است. آمار خشونت منجر به قتل با جهشی غیرعادی در سال 2023 نسبت به یک سال قبل از آن، 25 درصد افزایش داشته و به رقم 17 هزار و 200 زن رسیده است. علاوه بر این 360 زن نیز تنها به دلیل جنسیتشان به قتل رسیده‌اند.
همسر آزاری در ایران
کتایون مصری، پژوهشگر مطالعات زنان بر اساس آمار سازمان جهانی بهداشت می‌گوید: در سال‌های 2023 و 2024 بیش از 70 درصد زنان در دنیا قربانی خشونت از سوی همسران و مردان زندگی خود شده‌اند. این پژوهشگر با اشاره به آمار خشونت در ایران عنوان کرده، «در سه‌ماهه اول سال‌های 1401 تا 1403 حدود 85 زن و دختر از سوی همسر، برادر، پدر و سایر نزدیکان کشته شدند. آخرین اطلاعات مرکز آمار ایران نیز گویای آن است که در بهار امسال درمجموع 16 هزار و 264 نفر به دلیل همسر آزاری توسط سازمان پزشکی قانونی معاینه شده‌اند که از این رقم 15 هزار و 764 مورد یعنی 96 درصد آن به زنان اختصاص داشته است و می‌توان گفت که زنان قربانیان اصلی خشونت‌های خانگی و همسر آزاری هستند.»
رابطه خشونت با فقر
زهره احمد نیا در قامت پژوهشگر حوزه زنان و خانواده در ریشه‌یابی این پدیده می گوید: «در مورد خشونت علت شناسی های مختلفی صورت گرفته است. در بروز خشونت‌ها یا دامن زدن به آن، هم به علل فردی و روان‌شناختی اشاره می‌شود مثلاً اختلالات روانی و رفتاری و هم عوامل اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در بروز این پدیده مؤثر هستند. در شرایطی که اشاره‌ای اقتصادی و فقر در جوامع شدت می‌گیرد و حالت بحرانی پیدا می‌کند، خشونت در جامعه نیز گسترش بیشتری پیدا کند. ناکامی‌ها منجر به رفتارهای پرخاشگرانه و خشونت می‌شود. پس در شرایطی که جامعه دچار بحران است زمینه بروز خشونت فراهم می‌شود؛ حالا به شکل خشونت معطوف به خود یا اعمال خشونت نسبت به اعضای خانواده یا جامعه. معمولاً افرادی که کامیاب هستند و تسلط بر نفس بیشتری دارند می‌توانند این کنترل را در روابط اجتماعی خود هم منعکس کنند و از رفتارهای نابهنجار و پرخاشگرانه بپرهیزند. برعکس افرادی که تحت‌فشار هستند و نیازهای اصلی آن‌ها از نیازهای اولیه جسمانی نظیر گرسنگی گرفته تا نیازهای عاطفی و روانی بدون پاسخ مانده است و تأمین اجتماعی و عاطفی کافی ندارند نمی‌توانند نظارت چندانی بر رفتارهای اجتماعی خود داشته باشند.
نقش آموزش در کنترل خشم
رفع خشونت در محیط «خانه» بدون کارآموزشی در حوزه فردی، جامعه و حکومت امکان‌پذیر نیست. احمد نیا ، کارشناس اجتماعی می‌گوید: «نقص و کاستی مهمی که با آن مواجه هستیم نبود آموزش‌های لازم در مورد ماهیت و اشکال خشونت است که در مورد زن و مرد هم فرقی نمی‌کند.افراد یک جامعه آگاه و متعادل می‌بایست ماهیت و اشکال خشونت را بشناسند و از آن بپرهیزند. وقتی می‌خواهیم با پدیده خشونت مقابله کنیم باید به هر دو جنس آگاهی بدهیم؛ چه کسی که خشونت می‌ورزد و چه کسی که خشونت را می‌پذیرد. همه به‌نوعی قربانی این اعمال خشونت هستند.
چرخه خشونت
یک خانواده نابسامان که در آن خشونت وجود دارد خواسته یا ناخواسته به بازتولید خشونت می‌پردازد و این الگوها نسل‌اندرنسل منتقل می‌شوند. مبحث خشونت و مقابله با آن باید در آموزش رسمی گنجانده شود و آموزش عمومی و فراگیری صورت بگیرد که افراد بدانند مرزهای خشونت و خشونت‌ورزی کجاست و بتوانند روابط و مناسبات اجتماعی و خانوادگی خود را تنظیم کنند.
قانون جلوی خشونت را می‌گیرد
باید ضمانت‌های قانونی برای جلوگیری از بروز و گسترش خشونت علیه زنان وجود داشته باشد. لایحه «حفظ کرامت و حمایت از زنان در برابر خشونت» نیز بیش از یک دهه است در کشور مابین قوای سه‌گانه دست‌به‌دست می‌شود و علیرغم اینکه یک سال و نیم از تصویب کلیات آن می‌گذرد اما همچنان درگیر و دار بررسی در مجلس باقی‌مانده و هنوز تبدیل به قانون نشده و همچنان برخی تصور می‌کنند، این لایحه، مردان را به وحشت می‌اندازد که مبادا هر رفتار و اقدام آن‌ها مصداقی از مصادیق خشونت علیه زنان تلقی شود و درنهایت، به آرامش و روح صمیمیت و یکپارچگی در خانواده آسیب می‌زند، درحالی‌که لایحه حمایت از زنان در مقابل سوء رفتار را می‌توان یکی از لوایح مهم و مترقی درزمینه امور زنان دانست که امیدواری‌ها به کاهش خشونت و سوء رفتار علیه زنان را افزایش می‌دهد.»